Fake News Cu Zeidah Si? Ralrin A Herh Maw?


fakenews he pehtlai in ttamhmi a si. Ref: Pinimg.com, psychcentral.com snopes.com

Fake News
timi cu thawngpang deu, pumpak/party propaganda, khuaruahhar thil, lih, Conspiration asiloah ttawn le phuahchommi thil kong pakhat khat kha information a dik loning in mi sin phakter kha a si. A hleiin politics ah an hman hna. Cu bantuk ca le thawngpang pawl cu a hman i a si takmi thawngpang an lawh caah na relmi zei a si ti na hngalh lo ahcun an in hlen khawh lai. Na thluak an in ttawl khawh lai.

Cu a si caah hi cabia hi ka ttial. Fawite in Facebook le Blogg/website i Laimi ca kan ttialmi tlawmte nih a kan hlen khawh lo ding hi a biapi tuk.

2016 dihlei 2017 kum thawk Fake News biafang hi biatak tein Social Media le mibu lakah hmunhma a lami a si. Asinain mah hi thil thar a si lo, hlan zong ah a rak um ko cang. Aruang pakhat cu American President thim lio ah hmanbikmi ah aa tel. USA Election kong cabia hna lakah ah Pope nih Trump zeitluk in a uar timi hna aa tel. Mah cu FakeNews-Site kan si aa timi nih an rak ttialmi a si. Thawngpang pakhat a hong um tikah Hillary Clinton min hna kha biatlangpi (title) an hman huar i cu an hmuh tikah an rel duh colh, i Social Media ah an zamh colh. Mah hi USA lawng ah a cangmi a si lo, nihin Laimi kan caan vialte a kan chuttu Facebook i Laiholh relmi thawngpang lettu pawl sin ah a tamtuk.

Click:> Blog Chung Theihtlei-cabia rel khawhnak

Kan hnu i Facebook chung ah "CNF an i tthen" timi thawngpang a chuah lio ah ur! tiah kan zuan hnawh. CNF kong a theitu hna siseh, tulio CNF cawlcanghnak a zuldawimi nih cun a si khawh lonak kha nan hngalh ko lai. Ahnu ah biafiang kan theih tthan. Facebook i Laiholh thawngpang an tar tikah a chung cabia he aa pehtlai lomi mit-hlang hmanthlak, asiloah ttihnung hmanthlak tibantuk a tam. An biatlang tar in an Website kau hlan ah hi cu a dik lomi Fake News ti khawhmi an tam tuk. Fake News cu cattialtu zong nih i theih lo in holh dang in Laiholh ah kan leh khawh, i kan ttamhmoih zong khi FakeNews a si kho ko.

Cuti a si ahcun zeitindah Fake News cu kan theih khawh lai? A tangah hin Fake News theih khawhnak ding tlawmpal rel khawh a si.

Min-deun cattialtu: Ziah a min a hman duh lo? News Website ser in Nu min hna hman, nu min hna in Facebook ah post tibantuk. An ttialmi a dik le a si tak ko ahcun ziah cattialtu min an ttial ngam lo?
Chirhchan (Ref.) ngeih lo: An ttialmi cabia/thawngpang chung ah Link (website a si cun) telh lo, Chirhchanh an laknak ttial lo ahcun an ttawnchom si khawh a si.
Chirhchan Sources/References le cattialmi pehtlaihnak a ngei lomi, asiloah cabia pakhat hna Reference ttha a ngei lomi cu cattialtu aa biatak lomi a si, i Fake khawh a si.
Cattial palh tuk asiloah ca/biafang palh tamtuk te hna hi Fake News an si a langhnak pakhat ah aa tel.


A hleiin Laiholh ttialmi thawngpang le ca a reltu nih kan zoh ding cu Cattialtu hodah a si, Laica asiloah Mirangca a thiam maw? tibantuk zoh a herh ngai. Nan relbikmi Website pawl ttha tein zoh hna u, Laica ttial le Mirang bia an hman tawnmi hmanh ttha tein an ttial khawh lo cun an Deu caah a si kho, an i biatak lo caah a si kho, i biatak lo cu Laimi kan rawhnak a si. Journalist an um rih lo i Thawngca an leh tikah holh a thiam lomi an ca rel a har, i a fiangmi cu an i fianning in an leh ti hi a si. Cucu ttih a nung takmi a si. Thawngpang ttial le leh hna hi cheukhat nih cun Laimi dawt, Laica dawt le thiamhlei ngai ah i ruah khawh a fawite. Asinain thawngpang dik lo, Laimi he aa pehtlai lo i tthathnemnak a ngei lomi le kan caah Irrelevant Information te hna tamtuk Laimi sin phak ter cu vaivuanh phunkhat a si.

Fake News cu a karh fawituk. Asinain pumpak pakhat cio nih meilam kan phiah piak i kan kham khawhmi a si.

Pakhatnak ah Fake News ti na theih ahcun zamh(Share) hlah. Na rel si cun Internet (Google) hmang in a dikmi si le si lo thukdeuh in zoh (biapi ah na chiahmi kong a si ahcun). Fake News si ti na theih ahcun cu he pehtlai in a dikmi thawngpang/cabia khan Comment ah ttial piak. A ttialtu asiloah an ttialnak Website kha zoh law Fake News (phaisa duh men in tuahmi) an si kha theih a si lai.

Conspiration Teory timi minung pakhat a si loah party, miphun le thil kong kha a si kho ti phun in an ttialmi, a fawinak cun kongceih tibantuk pawl kan iralrin a hau. Cu pawl cu Fact ngei tein an ttial tawn hna, a rel an nuam sawk lai, i cabia pipa a si lai. Nain ttha tein na zoh a si ahcun "a si khomi" lawng an rak si. Cucu kan caan a eitu an rak si.

Hi ca ka ttialnak a ruang cu Fake News hi ttih a nung tukmi a si caah a si. Zeitluk in ttih a nun timi hi a theimi an tam lo. Hi cabia lawng siloin mi dang nih tamdeuh le fiangdeuh in ttial i kan mipi theihter (information pek) a herh. Laiholh relnak Website tamtak tak. Chin11news, thechintimes, vakoknews, chinexpress, Senrinews le atu ka tialminak tamdeuh a taang rih, a tam meisei. Mah vialte kan ti hnawh hna mi a si lo.

Chirhchanh (Ref.):
The Telegraph: What is fake news? Its origins and how it grew in 2016
Minerva: 13 Difinasjoner på Falske Nyheter
The Guardian: What is fake news? How to spot it and what you can do to stop it
Wikipedia: Fake News

Comments

  1. Fake news tialhmang tiah ka ruahmi hi an tam ngaicang i acheu laica in tialnak thawngpang group le page pawl ka chuahtakmi le unlike ka tuah thanmi a tlawm te tilo. I ralrin cukmak ko bu zongah thleidan har deuh tete zong an um pah lengmang.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Hello. na chim bantuk in Fake News hi kan hrial kho lai lo tiah ka ruah ve. Fake News he pehtlai in ttih a nunning le kan zatlang ah hmun a lak ning hi cu Laimi tampi nih kan theih dingah chim le tial a hau ko e.

      Delete
  2. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete

Post a Comment