2009 hrawng ah Borte Tinnawl nih "1984" timi George Orwell nih a rak tialmi cauk a rel i "a ttha, rak rel ve." a rak ka ti. Ka rel bal lo. Orwell cu a lenhloi tawi cheukhat le "Saram Lo" (Lai le english version) in ka rak rel.
Mah cu ziah ka von chim ti ahcun, atu lio USA le an cozah mual a phohtu Snowden kong ka zulh pah caah a si i atu hi USA le Obama cu ningzah celh lo in a lam ummi paoh kawl in Snowden tlaih le aukanhtu ngeih lo in tazacuai an duh, ti a si caah a si. USA nih NSA/PRISM timi hruainak hmang in internet (social media) le phone pawl cu a thlite in an duhmi paoh an rak ngiat khawh. Yahoo, Google, Facebook le a dang telefon lei he aa pehtlaimi company lian cheuh khat cu duhpaoh in a hmangtu mipi ngiat thlai khawh ding in an rak cawk hna.
USA himnak ding ah kan tuahmi a si, an ti nain vawleicung mi vialte caah privacy (pumpak sining covo) hrawktu a si kho. Aruang cu USA lawng an rak ngia lo, ram kip in Facebook, Skype, le Google ah "Terror" ti phun an hmuh le theihmi paoh an rak ngiat caah a si. A hlei in ramdang cozah an rak ngiatmi hi UN/International law he aa kalh ko a timi an tamdeuh. China hna a rak ngiat ziar ning Snowden nih a phuan.
Snowden cu Hong Kong ah in Russia khualipi a phanh tiang theih a si tikah USA cu Hong Kong cungah a thin a fak, a thin a hung. Asinain Hong Kong nih zeibantuk palhnak hmanh hi kong ah kan tuahmi a um lo, tiah pet ko in an leh ve hna. Tuluk cozah zong nih zei ah an rel piak hna lo. USA caah ningzak tuk pakhat a hung si pinah USA hi world power a si ti lo ding a fiang chin lengmang nak pakhat a si.
China nih USA cu a phan kho bal lai lo, nan ti. Russia nih USA cu zeihmanh ah a rel lo i Obama nih G8 iton lio ah Atom hriam kan tthumh lai tiah Russia cu a chimh tikah "Russia le USA rian lawng a si lo, vawleicung mi ram le cozah kip nih an tthumh ve a hau." tiah a leh i Obama cu cipkhap a ti lo. Atu zong Snowden cu na kan kuat awk a si, tiah USA nih Russia a ti nain Putin nih "Snowden cu miluat a si." a duhnak paoh ah a um kal kho, tiah a leh hna. Russia le Tuluk nih USA hi world power na si ti lo tiah thli in an phomh.
1984 ah kir sih law, George Orwell cu a pa hi ralbawi a si i Kawlram ah saupi a ummi an rak si. Cucaah mi tampi nih an ruahmi cu "Saram Lo" timi lenhloi kha Kawlram kong a ttialmi a si, an ti phah. Orwell cu ralpi pahnihnak hrawng ah Burma, India pinah communist ram a simi ram tampi ah a rak luhchuah caah USA nih an rak zum lo i a thlite in an rak ngiat. An rak zulh dawi.
Mah cu aa theih hnu in "1984" timi cauk cu a rak ttial i "Your big brother is watching you" (Na upa nih an ngiat ziar ko.) tiin a cauk cu minthang a rak si. Atu Snowden nih USA i a thlite in mi a ngiat ning a hon phuan tikah "1984" cu June 2013 chung ah uk tam tuk an manh tthan ti a si. Orwell lawng a rak si lo, a nupi tiang in USA mi ngiatu nih an rak ngiat ziar.
Kum a hung liam tikah ramkip an phunghram ah privacy kong hi fakpi in an humzualmi a rak si cio. Ahlei in USA hna cu democracy ram hmanh ah nuhrin covo le minung pumpak covo a upat bik ah ruahmi ram a rak si. A hnu in a thlite in mi ngiat cu phunghram le phungphai nih a rak kham. Norway ram ah cun fale kum 16 cung a simi an cakuat hmanh anmah nawl lo in nu le pa, mi dang nih on piak le rel piak ahcun tazacuai in thongthlak khawh an si (Penal Code section 145, "Norway law").
Asinain 2001 ah USA inn sangbik 2 cu cim ko in an rak phomh tikah USA hi ral a tho. Mah cu an president Bush nih a thli tein mi ngiat cu a rak thawk. Terorrist iven le kawlnak ding caah a rak ti. Sihmanhsehlaw, amah a von chawngtu ding Obama nih "privacy" a buar tiin Bush cu a rak phomh bal. Mah bantuk mingiat cu a phung si lo, tiin president icuh lio ah a rak sawisel i "keimah ka kai ahcun ka hrawh lai." tiah a rak chim tiah the guardian nih Snowden biaphuan he pehtlai in an chim tthan.
Asinain Obama chan ah a rak tthawng chinchin i Obama nih Facebook ngeitu zong rawlei a rak sawm chih i bia an rak iruah kum thawk in Facebook ah duh paoh in USA cozah le ralkap nih mingiat khawh a rak si colh kong Snowden nih a phuanmi ah aa tel. Mah cun Obama cu holh awk thei lo in a um i president a rak i cuh lio a ral John McCain nih Snowden USA ah na kirter kho lo tiin 25.june ah a phomh ve.
The Guardian le Washington Post hmang in USA nih mi a ngiat ziar timi kan theih tlawmpal ah Obama nih hmaimilh nak bia i har nawn in tihin a rak chim;
"Zakhat ah zakhat in himnak le zalonnak na ngah kho lo. Cu bantuk in zakhat ah zakhat in privacy ngeih khawh a si lo."
USA i an president hlun minthang ngai Bejamin Franklin nih "Himnak ruah ah zalonnak a kal takmi cu, himnak co awk ah aa tlak lo." a rak ti ve fawn. Mah cu Snowden nih aa dirpi ve.
WW I le II karlak von kir ta sih. Cu hlandeuh ah mah hi NSA nih Prism hmang in mi a ngiatmi hi USA Law nih a onh ko ti a si. Congress nih an hnatlakpi ko, an ti. Asinain cakuat bawm hmanh on piak khawh a si lonak Privacy a ttanh tukmi ram pakhat Norway nih hi mingiatnak kong ah USA sawi awk a um lo, a timi hi ningzak le ngaihchia ngai a si. USA he pehtlaihnak rawh ding cu an rak ttih tuk ai, an ther. North Korea hmanh nih "USA cu minung covo a buar." a ti.
Kan himnak ding a si ahcun, mi an thih le harnak an ton zong a poi lo ti khi a si. Mah ci 1933 hrawng in Germnay nih an ram chung um Juda pawl an rak thlanglamh cang hna. National Socialist Military Organization timi nih Judah pawl cu an lamcung ah an rak serhsat hmasa hna. A hnu cun an ngeihchiah an rak den, an rak chuh hna i judah chawlehnak an hrawh piak hna pinah an innlo an rak khuaipiak hna. Cu vialte cu palek nih an rak zoh sawh ko hna.
Cu tikah acozah nih phung pakhat an chuah, mah cu Arisk timi phun a si lomi paohpaoh cu cozah rian a tlaimi paoh ram le cozah caah rian ttuan ti hna hlah seh ti a rak si. Mah cu nih a hei huapmi cu Judah miphun siibawi, cachimtu le rengsang ngei vialte kha an rian in chuah an rak si. Culio ah Hitler nih Judah miphun nih an tuahmi chawlehnak le a dang rian vialte hi boicott tuah ding in a rak aupi hna i an rak tuah khawh pinah judah pawl nih sihni (lawyer), siibawi ti bantuk an rak ngei kho ti lo. Cu thawk cun Judah miphun himnak a rak tla. University i judah miphun rianttuan le cacawng vialte an rak chuah dih hna. Cucaah 1933 ah Germany in Poland le a dang ram pawl ah Judah miphun 37000 an rak tli.
Mah ti judah pawl an tuah hna caah ramdang pawl he ipehtlaihnak cu a rak der chin lengmang. Hitler nih phunglam pakhat cu fehter dingin a rak chuahpi tthan, aruang cu a kalpimi kha a duhning tluk in a rak thawn lo caah a si. Au kum lila ah an ram buainak tlawmpal ai remh khawh caah Hitler duhnak a hung tling, i judah paoh cu cozah he pehtlainak ngei lo ding in a rak tuah tthan. Cun judah le german aa tthium-mi an fale le judah pawl kha a rak tthen hna. Sianginn niamdeuh ah cun a rak kaiter hna nain college level in a cunglei cu a rak sianh hna lo.
September 15. 1935 ah Nurnberg-law timi an rak fehter i Hitler nih a rak thanhcolh. Cu phunghram cu; "Rammi sinak phung" a rak si. Rammi sinak phung § 2(1) ah Germany miphun a si bakmi le thisen pek in ram caah a ttuan duhmi lawng." tiin a fawinak in ka von leh. Cu hnu ah tthitumnak phung § 1 (1) ah "Judah le german rammi thisa tthitum a ngah lo." ti a um. Ramdang i a ummi german miphun ca zong ah hi phung hi a nung, a ti. Judah huatnak a rak karh cuahmah nain Hitler caah a rak za lo.
1942 hrawng khan gass in judah pawl thah a rak thawk hna. Sui Chin nih a lehmi "Auschwitz" (judahmi a ting in thahnak) kha nan rel cio ahcun nan hmuh khawh ko lai. Judah miphun 6.million an thah hna ti a si.
Germany nih an ram phunghrampi zul in minung million 6 an thah hna. USA nih a thli in mingiat in mi a thahmi cu chim khawh a si rih lo nain zalonnak a hrawh. Mah hi mingiat ruangah zumh lonak um kho in na si na loin puh khawh nak a lam tampi a um. Laimi hna cu kan ti khawh men, vawleicung minung billion 7 kan si. Laimi nih privacy zeiah kan rel kho tuk rih lo i aho zeipoi lai lo nain democray zulh aa tim cuahmah mi nih cun kan theih awk a si ko.
USA is playing gOD!
Ref: aftenposten, NRK, Norsk store leksikon. wikipedia
Mah cu ziah ka von chim ti ahcun, atu lio USA le an cozah mual a phohtu Snowden kong ka zulh pah caah a si i atu hi USA le Obama cu ningzah celh lo in a lam ummi paoh kawl in Snowden tlaih le aukanhtu ngeih lo in tazacuai an duh, ti a si caah a si. USA nih NSA/PRISM timi hruainak hmang in internet (social media) le phone pawl cu a thlite in an duhmi paoh an rak ngiat khawh. Yahoo, Google, Facebook le a dang telefon lei he aa pehtlaimi company lian cheuh khat cu duhpaoh in a hmangtu mipi ngiat thlai khawh ding in an rak cawk hna.
USA himnak ding ah kan tuahmi a si, an ti nain vawleicung mi vialte caah privacy (pumpak sining covo) hrawktu a si kho. Aruang cu USA lawng an rak ngia lo, ram kip in Facebook, Skype, le Google ah "Terror" ti phun an hmuh le theihmi paoh an rak ngiat caah a si. A hlei in ramdang cozah an rak ngiatmi hi UN/International law he aa kalh ko a timi an tamdeuh. China hna a rak ngiat ziar ning Snowden nih a phuan.
Snowden cu Hong Kong ah in Russia khualipi a phanh tiang theih a si tikah USA cu Hong Kong cungah a thin a fak, a thin a hung. Asinain Hong Kong nih zeibantuk palhnak hmanh hi kong ah kan tuahmi a um lo, tiah pet ko in an leh ve hna. Tuluk cozah zong nih zei ah an rel piak hna lo. USA caah ningzak tuk pakhat a hung si pinah USA hi world power a si ti lo ding a fiang chin lengmang nak pakhat a si.
China nih USA cu a phan kho bal lai lo, nan ti. Russia nih USA cu zeihmanh ah a rel lo i Obama nih G8 iton lio ah Atom hriam kan tthumh lai tiah Russia cu a chimh tikah "Russia le USA rian lawng a si lo, vawleicung mi ram le cozah kip nih an tthumh ve a hau." tiah a leh i Obama cu cipkhap a ti lo. Atu zong Snowden cu na kan kuat awk a si, tiah USA nih Russia a ti nain Putin nih "Snowden cu miluat a si." a duhnak paoh ah a um kal kho, tiah a leh hna. Russia le Tuluk nih USA hi world power na si ti lo tiah thli in an phomh.
1984 ah kir sih law, George Orwell cu a pa hi ralbawi a si i Kawlram ah saupi a ummi an rak si. Cucaah mi tampi nih an ruahmi cu "Saram Lo" timi lenhloi kha Kawlram kong a ttialmi a si, an ti phah. Orwell cu ralpi pahnihnak hrawng ah Burma, India pinah communist ram a simi ram tampi ah a rak luhchuah caah USA nih an rak zum lo i a thlite in an rak ngiat. An rak zulh dawi.
Mah cu aa theih hnu in "1984" timi cauk cu a rak ttial i "Your big brother is watching you" (Na upa nih an ngiat ziar ko.) tiin a cauk cu minthang a rak si. Atu Snowden nih USA i a thlite in mi a ngiat ning a hon phuan tikah "1984" cu June 2013 chung ah uk tam tuk an manh tthan ti a si. Orwell lawng a rak si lo, a nupi tiang in USA mi ngiatu nih an rak ngiat ziar.
Kum a hung liam tikah ramkip an phunghram ah privacy kong hi fakpi in an humzualmi a rak si cio. Ahlei in USA hna cu democracy ram hmanh ah nuhrin covo le minung pumpak covo a upat bik ah ruahmi ram a rak si. A hnu in a thlite in mi ngiat cu phunghram le phungphai nih a rak kham. Norway ram ah cun fale kum 16 cung a simi an cakuat hmanh anmah nawl lo in nu le pa, mi dang nih on piak le rel piak ahcun tazacuai in thongthlak khawh an si (Penal Code section 145, "Norway law").
Asinain 2001 ah USA inn sangbik 2 cu cim ko in an rak phomh tikah USA hi ral a tho. Mah cu an president Bush nih a thli tein mi ngiat cu a rak thawk. Terorrist iven le kawlnak ding caah a rak ti. Sihmanhsehlaw, amah a von chawngtu ding Obama nih "privacy" a buar tiin Bush cu a rak phomh bal. Mah bantuk mingiat cu a phung si lo, tiin president icuh lio ah a rak sawisel i "keimah ka kai ahcun ka hrawh lai." tiah a rak chim tiah the guardian nih Snowden biaphuan he pehtlai in an chim tthan.
Asinain Obama chan ah a rak tthawng chinchin i Obama nih Facebook ngeitu zong rawlei a rak sawm chih i bia an rak iruah kum thawk in Facebook ah duh paoh in USA cozah le ralkap nih mingiat khawh a rak si colh kong Snowden nih a phuanmi ah aa tel. Mah cun Obama cu holh awk thei lo in a um i president a rak i cuh lio a ral John McCain nih Snowden USA ah na kirter kho lo tiin 25.june ah a phomh ve.
The Guardian le Washington Post hmang in USA nih mi a ngiat ziar timi kan theih tlawmpal ah Obama nih hmaimilh nak bia i har nawn in tihin a rak chim;
"Zakhat ah zakhat in himnak le zalonnak na ngah kho lo. Cu bantuk in zakhat ah zakhat in privacy ngeih khawh a si lo."
USA i an president hlun minthang ngai Bejamin Franklin nih "Himnak ruah ah zalonnak a kal takmi cu, himnak co awk ah aa tlak lo." a rak ti ve fawn. Mah cu Snowden nih aa dirpi ve.
WW I le II karlak von kir ta sih. Cu hlandeuh ah mah hi NSA nih Prism hmang in mi a ngiatmi hi USA Law nih a onh ko ti a si. Congress nih an hnatlakpi ko, an ti. Asinain cakuat bawm hmanh on piak khawh a si lonak Privacy a ttanh tukmi ram pakhat Norway nih hi mingiatnak kong ah USA sawi awk a um lo, a timi hi ningzak le ngaihchia ngai a si. USA he pehtlaihnak rawh ding cu an rak ttih tuk ai, an ther. North Korea hmanh nih "USA cu minung covo a buar." a ti.
Kan himnak ding a si ahcun, mi an thih le harnak an ton zong a poi lo ti khi a si. Mah ci 1933 hrawng in Germnay nih an ram chung um Juda pawl an rak thlanglamh cang hna. National Socialist Military Organization timi nih Judah pawl cu an lamcung ah an rak serhsat hmasa hna. A hnu cun an ngeihchiah an rak den, an rak chuh hna i judah chawlehnak an hrawh piak hna pinah an innlo an rak khuaipiak hna. Cu vialte cu palek nih an rak zoh sawh ko hna.
Cu tikah acozah nih phung pakhat an chuah, mah cu Arisk timi phun a si lomi paohpaoh cu cozah rian a tlaimi paoh ram le cozah caah rian ttuan ti hna hlah seh ti a rak si. Mah cu nih a hei huapmi cu Judah miphun siibawi, cachimtu le rengsang ngei vialte kha an rian in chuah an rak si. Culio ah Hitler nih Judah miphun nih an tuahmi chawlehnak le a dang rian vialte hi boicott tuah ding in a rak aupi hna i an rak tuah khawh pinah judah pawl nih sihni (lawyer), siibawi ti bantuk an rak ngei kho ti lo. Cu thawk cun Judah miphun himnak a rak tla. University i judah miphun rianttuan le cacawng vialte an rak chuah dih hna. Cucaah 1933 ah Germany in Poland le a dang ram pawl ah Judah miphun 37000 an rak tli.
Mah ti judah pawl an tuah hna caah ramdang pawl he ipehtlaihnak cu a rak der chin lengmang. Hitler nih phunglam pakhat cu fehter dingin a rak chuahpi tthan, aruang cu a kalpimi kha a duhning tluk in a rak thawn lo caah a si. Au kum lila ah an ram buainak tlawmpal ai remh khawh caah Hitler duhnak a hung tling, i judah paoh cu cozah he pehtlainak ngei lo ding in a rak tuah tthan. Cun judah le german aa tthium-mi an fale le judah pawl kha a rak tthen hna. Sianginn niamdeuh ah cun a rak kaiter hna nain college level in a cunglei cu a rak sianh hna lo.
September 15. 1935 ah Nurnberg-law timi an rak fehter i Hitler nih a rak thanhcolh. Cu phunghram cu; "Rammi sinak phung" a rak si. Rammi sinak phung § 2(1) ah Germany miphun a si bakmi le thisen pek in ram caah a ttuan duhmi lawng." tiin a fawinak in ka von leh. Cu hnu ah tthitumnak phung § 1 (1) ah "Judah le german rammi thisa tthitum a ngah lo." ti a um. Ramdang i a ummi german miphun ca zong ah hi phung hi a nung, a ti. Judah huatnak a rak karh cuahmah nain Hitler caah a rak za lo.
1942 hrawng khan gass in judah pawl thah a rak thawk hna. Sui Chin nih a lehmi "Auschwitz" (judahmi a ting in thahnak) kha nan rel cio ahcun nan hmuh khawh ko lai. Judah miphun 6.million an thah hna ti a si.
Germany nih an ram phunghrampi zul in minung million 6 an thah hna. USA nih a thli in mingiat in mi a thahmi cu chim khawh a si rih lo nain zalonnak a hrawh. Mah hi mingiat ruangah zumh lonak um kho in na si na loin puh khawh nak a lam tampi a um. Laimi hna cu kan ti khawh men, vawleicung minung billion 7 kan si. Laimi nih privacy zeiah kan rel kho tuk rih lo i aho zeipoi lai lo nain democray zulh aa tim cuahmah mi nih cun kan theih awk a si ko.
USA is playing gOD!
Ref: aftenposten, NRK, Norsk store leksikon. wikipedia
Bawi,
ReplyDeleteNa blog len a nuam. Cabia thatha a um i caruk hmete a hluan nawn. Amahbelte link instruction pawl khi English version in thlen awk a tha lo maw? Norwegian a thiam lomi kan caah kawl a har ngai hi..
NB
holh tu kha cu mirang in ka thlen ko le ai thleng dih tiin pei ka ruah cu. a sining ai khat ko le ruahdam khan von click tawn ko ne luau
DeleteKawi Bawi,
ReplyDeleteNa blog hi kan leng ttheu.
Tutaan na cabia zong ruahawk tampi na hun chuapi.
Na teirialnak cungah pumpak kaa lawm tuk.
I zuam chih ko.
Kmp
ubuai,
ReplyDeleteNa ca cu an tawi kho bak lo nain
rel a nuam. kei hrang ah theitlei si hi capar hi.
sui
Nb, Salaikamp le R.sui, kai lawm tuk. Nai hrawng kai manh tuk nakah ka blog ka tawlrel kho lo, nain ka von izuam deuh lai. von ka leng lengmang ko ulaw.
ReplyDeleteKawi Bawi,
ReplyDeleteNa catialmi ka rak rel lengmang ve.Rel nuam taktak lawng siloin reltu pumpaak ca hrimhrim ah theihtlei lawng te an si ko.Mah Miphun holh te i ca rel cu a fiang kho tuk.
Hmungh