Myanmar Tazacuaitu GAMBIA Tuanbia, Biaknak le A Kong

Gambia nih Myanmar cu Rohingya cihmih kong in UN Biaceihzung ah taza a cuai. Myanmar rammi vialte nih kan ceih supsap cio. Myanmar taza a cuaitu Gambia cu zeidah a si timi kan zoh hlan ah UN biaceihzung ICJ kong kan rak ttial. Hawihe ICJ kong i ceih duh ahcun theih a herh hmasami an si tiah ka ruah.

MYANMAR TAZACUAITU GAMBIA

Gambia cu ram pakhat a si. Africa i ram fabik, milu million 2.1 lawng an si. Kokek thilri a simi vawlei le ram chung chuak an ngei lo tluk a si i ram sifak tuk an si. 1965 ah mirang sin in luatnak an hmu nain an ram ah daihnak a um lo, i 2017 lawng khan democracy ah i thlen an i thawk ve.

Ram um tuning (Geografi)
Gambia cu Africa vawleitthen (continent) ah a hmebik ram, a bitkauh 11300 Km2 a si. Kutdong bantuk in vang a bi, a tung a sau. Nichuah, chaklei le thlanglei in Senegal he ramri an si. Ram laicir ah Gambia-tiva lianpi a luang. Mah tiva hi an caah a biapi bik pawcawmnak ah aa tel, i Atlanta rili kam i a ummi an khualipi Banjul kam in rili ah a luang. An ram a rawn, Tropical an timi ram hring a si ve nain ruah a sur caan ruahdomh khawh a si i an ram a rocar hi a tamdeuh. Red Rock tlang hi a sangbik a si i rili in meter 53 a sang.

An tiva i a kau ngai i ruah a tamdeuh caan ah ti a lianh tawn caah an khua a chilh lengmang hna. Aa thleng lengmang mi an ram khuati ruang ah lam le sul a rawh tam, cinthlak ah harnak an tong i innlo zong an him tawn lo ti a si. An thingram an hau, an hrawh tuk ruang ah an pawcawmnak pakhat a simi saram ci a mit cuahmah, cinthlak an i harh chin lengmang. An tiva ah hnawm, zunek tiang an hlonh tuk caah an ti a thiang ti lo i chonh khawhmi zawtnak a chuak lengmang.

Tuanbia le biaknak (History & Religion)
Gambia hi Arab chawlet pa nih AD 900 hrawng ah a rak hmuh i an kong a ttialmi/chimrelmi hi tuanbia hmasabik a si. AD 1200 hrawng ah cun Mali timi ram chung ah a rak um i a hnu cun anmah siangpahrang dangte an rak ngei tthan. Islam biaknak a hmangmi Arab mirum le chawlet an rak luhchuah tuk caah Islam biaknak cu hman a thawkmi an rak tam. 1500 hrawng ah Britist(mirang), Portugal le France chawlet pawl an rak phan ve. Sal, sui le vui hi an rak cawkbikmi a si. France le mirang nih an rak uk tti hna i 1901 kum in Mirang nih phungning in a uk hna. Asinain 1965 i luatnak an pek hna tiang ah Khrihfa biaknak ah an thleng hna lo.

Luatnak a lakpitu hna nih 1994 i ralbawi Yahya Jammeh nih uknak a chuh (coup) tiang a uk hna. Jammeh nih kum 22 chung uknak a tlaih i 2016 president thimnak ah a sung. Asinain a sunghmi a cohlan lo caah UN nih bawmhmi an ram ralkap nih Jammeh cu uknak thlah cang ko tiah an ti chih 2017 in democracy ning in thimmi nih an ram a hun uk cang.

Muslim 95,7% an si i Khrihfa 4,2% lawng an si ve. Hngalh lomi asiloah bianak lo in a ummi 0,2% an si. - Myanmar taza a cuainak a ruang hi Rohingya cu Muslim an si ruang ah a sibik i anmah lawng ruahmi si lo in Gambia chungtel a sinak International bu von zoh hin forhtu asiloah dirkamhtu an um ko lai ti an ruah cio. Aa telnak ramkipfonh bu hna:  Commonwealth of Nations, Economic Community of West African States (ECOWAS), Organization of Islamic Cooperation, United Nations le African Union an si.

Zatlang le politik
Gambia hi Myanmar bantuk in Republic a si ve. Kum nga dan in president an i thim lai, nain president kha an duh peng a si ahcun voi (term) zeizat paoh thim tthan khawh a si. An president hi cozah uktu lawng si loin ralkap zong a uk chih hna.

An ram ah miphun hleikhat an um i Mirang hi zung hmanmi holh a si.

Gambia a tthangcho lo. An nunkhua a tawituk ti si. Zawtnak phun a tam, sii-inn a tlawm i nurse le siibawi tlawmte lawng an um. 2017 democracy lam an zawh hnu in tlawmte cu an dinti a hun thiangdeuh, an sul le lam a hun tthadeuh cang. Ngakchia thih zong a zor. Asinain an ram chung ah hlan nunphung a simi nu namnehnak, pa laldeuhnak le rian ah thleidannak faktuk in a um rih. Gay (sinak khat) aa duhmi an theih hna ahcun thah an si, i ngakchia le nu tlaihhrem a tam ko nain palek sin repawt a tlawm.

Khuasaktintuk le chawlehnak
Gambia nih vawlei chuak thilri an ngei lo. Cheu ruk ah cheu khat lawng cinthlaknak ah a ttha nain rammi cheu thum ah cheu khat hi cinthlak in paw an i cawm, anmah chung ei tiang lawng an hmuh. An cincemmi cu Mepee (peanut) a si i an ram phaisa lut 90% cu Mepee in a si ve. An sehzung ngancem cu Mepee rialnak a si. A dang pakhat cu khual (tourist) in phaisa an hmu. Cu a si caah ramdang (international) bawmhnak i hngatchan in a nungmi ram an si.

Aluancia kum tlawmpal chung ah khan an ram khuasaktintuk a hun tthadeuh tiah UN nih a ruah. Siifah zong an hun doh khawh ngai ko ti a si. Rian ngei lo, ttuan ding aa hmuh lomi an tam tuk, i phunglo in chawleh, a thli in thilri luhchuahpi le rithaisii zuar pawl cu an doh in an ngol kho lo. Gambia chungkhar a tamdeuh cu ram dang i kuli a ttuanmi le a peemmi an chungkhat nih an kuatmi hna phaisa in an nung.
_____
Vawleicung thawngpang fawite Facebook ah rel na duh cun TeirialCatialtu Page LIKE & FOLLOW ve.

Cc: UN, Wikipedia, britanica

Comments