Viking Tuanbia Tawi le Khrihfa An Cannak A Ruang


Viking timi cu Norway, Sweden le Denmark ah a rak ummi, anmah chan ah ram innpa le khualtlawn vakvai nih an rak ttih tukmi hna an si. Tuanbia cauk pawl ah Viking kong tel aa thawk hi A.D. 793 in a si, i England i biaknak lei hruaitu (Monk) hna nih a hmasabik an kong an rak ttial hna. Nihin tiang Viking cu vawleicung tuanbia cauk ah hrelh awk a ttha lomi a si, a hlei in Europle ah.

A.D. 793 kum ah England nih an ngeihmi Monastery (Monk pawl umnak) lianbik pakhat cu Viking pawl nih an rak luh hnawh hna i thil vialte an rak chuh dih hna pinah biaknak hmelchunhnak (symbols) pawl tiang in an chuh hna i an rawl zong an i kalpi lawng si loin cu Monastery cu an rak hrawh. Mah cu kong cu Monk pawl nih an ttial. Cu tlawmpal ah Viking timi an thawng a thang chinchin i Rili cung i chawlet-tilawng siseh, khualtlawng vakvai pawl cu an an thil chuh le thah in Viking min a rak thang.

Asinain A.D. 750 ahhin Viking pawl nih mi thil chuh an rak i thawk cang, tiah hlan thil hlathlainak lei mi thiam hna nih an zumh.

Zeiruang ahdah Viking tiah min an ngeih, tiah biahalnak a rak um tawn. Norway Version *Historien* No. 16/2015 chuak nih a ttialning ah Norway khualipi Oslo pawng rili kam ah Viken timi a rak um, i cuka hrawng i mi thil chuh le ral a raktu mi hna hmang in Viking hi rat dawh a sibik. German holh hlun a simi an zoh tthan tikah Viking timi cu Rili cung ah ral a tumi tinak a si, an ti tthan. Viking pawl nih ral an tuk lai ah siseh, mi thil an chuh lai i Rili in tlaang ah an tilawng an dir ter tikah Norway nih (Vik) an timi tlang le tlang kar i a hei i tenhmi rili ah an dir tawn. A ruang cu ral an tuk kar ah an tilawng kha thlichia le tilet nih rak hlonh hlan seh ti a si, i VIK timi rumro an kawl caah Viking ti an si kho, ti zong an ruah.

Viking cu mi thah le mi thil fir, chuh in a min thangmi an si. Asinain fir hi an caah phung bantuk in an ngeihmi a rak si lo, ti a si. Lothlo pawl an um lo kar ah an thil an laak a si ahcun, cucu ningzak tuk ah an rak i ruah. Cucaah an va kir tthan i Lothlo pa kha na um lo kar mah mah hi kan tuah tiah an va chimh hnu ah cu Lothlopa cu an thah beh ti a si. Mi theih lo in thil lak an duh bak lo, an lak sual hmanh ah an va chimh tthan hna timi kha tuanbia ah a um kong Hitorien nih cun a ttial fawn.

America hi Viking nih an hmuh hmasa ko rua, tiah nihin tiang a zummi an um. Columbus nih 1470 kum hrawng ah a rak hmuh i America hmutu tiah nihin tiang pom piak a si. Sihmanhsehlaw, Viking pawl nih Iceland an rak hmuh i an peem hnu ah Greenland an kal, cun America khi Canada in an rak lut timi fiang tein 1898 ah Sweden lothlo pa Olof Ohman timi pa nih Minnesota, Kensington i a vawlei ah a rak hmuh (amah hi mipeem a si ve). Cu a thil hmuhmi cu Viking ta a si i A.D. 1362 hrawng thil a si. Mah cu a vawlei ah cun Viking pawl nih Lung cung ah an rak ttial tami ca pawl aa tel i hi kong a hlathlaitu pawl nih Lih a si tiin an rak cohlang duh lo. Iceland pawl nih an pupa tuanbia an ngeihmi ah Red-indian pawl he an rak i ton i an rak i tukdennak pawl kong zong a um ko, A.D. 900-1000 kum kar hmanh ah an rak phan cang lai tiah ruah a si caah 1999 kum thawk in Viking an phan hmasa ko rua tiah Hlathlaitu hna nih ruah an i thawk tthan, tiah Historien nih a ttial.

Viking pawl nih an rak biak i rai an rak thawimi pathian hna hi nihin caan i Film/Movie ah kan hmuh lengmang hna. Khrihfa i an i thlen hlan ah a biapi in rai an rak thawimi pathian hna cu:

Odin: pathian hna i Siangpahrang ti a si. Odin cu pathian vialte hna i siangpahrang a si bantuk in nawlngeihnak sangbik a ngei, raltuk siseh fimnak (hngalhnak) sangbik a ngeimi a si. ValHall an ti i, Khrihfa nih vancung kan timi he aa lomi a uktu zong a si. Vawlei i a thimi a ralkap pawl cu Valhall ah an kir i amah tangah ralkap an si dih. Asinain Valhall an phak hnu zong ah ral timi a dih kho lo i sahrang hna le harsatnak a chuahpitu ral pawl an do. Viking pawl nih Odin cu an thangthat zungzal, an thih hnu i Valhall ah an va ton ding an i ngaih ngaingai. Atu hi Norway ah Soldiers of Odin timi mipi palek (ralkap) an dirh i cozah nih a buapi ngai lio a si.

Thor: Viking pawl nih Thor cu *HERO* an timi a si. Valhall ah siseh vawlei ah Odin cu pathian hna siangpahrang a si ko nain a fapa Thor cu paral ttha le viking hna caah zohchuntlak a si. Thor nih a sobul hmang in khuari le ttek a uk hna. Minung sinak hi aa ngeih i minung bantuk in palhnak tampi a ngei vemi a si caah Viking pawl nih an dawt khun. An fale pawl min an sak tikah Thor min an rak pek ngaingai hna. (Thor timi Movie cu zoh a nuam ngaimi a si.)

Freyr (Froy): hi Viking pawl nih a kong an thei tuk lo nain mi karhnak (fa hrinter khotu) pathian tiin rai an rak thawimi a si. Lothlo hna an karhnak le an cinthlak a vuinak ding zong ah bawmtu a si. Froy zuk an suai/ser paoh ah zang he aa lo in an tuah tawn.

An pathian sin ah minung in rai an rak thawi maw?
Viking pawl nih an pathian hna caah minung hi rai ah an rak thawi tawn hna timi cu England in Mission rian a rak ttuanmi Monk pakhat nih a ttialning in an theih. Atu i Viking timi Tv-Series Season 1 zong ah minung rai an thawinak a lang i cucu Sweden ah an rak tuah ttheo. Monk pa cu Adam ti a si i 1070 kum hrawng ah tuksaphur thil cu atu Sweden i an khuapi Uppsala temple ah an rak tuahmi a ton.

Viking pawl nih kum kua dan in Thor, Odin le Froy caah raithawinak an rak tuah. Kum kua voi khat an i tong nain ni kua lengmang a rau i cu ni kua chung ah minnung pakhat lengmang cu a dang thil nung hna he thah chih an si i mminung he thilnung dang he an zate 72 cu raithawinak caah thah an si, tiah Adam nih a ttialmi Historien ah hmuh khawh a si.

Adam chimnak ah an thahmi minung le saram dang cu a thiangmi thingkung ah an thlai tti hna. Cu ti a chimmi cu caan saupi an rak zum kho lo, chimporh ah an rak ruah piak. Asinain Viking kong biatak tein an hlat i an hmuh mi thlaan pawl an zoh tikah Viking pawl nih minung in rai an rak thawi tawn timi an hmuh tthan. Denmark ah ngakchia pali rai thawinak ah an rak thah hna tiah fiang tein an chim khawhnak pakhat cu Trellborg timi thlacamnak hmun ah an ruhro an hmuh hna caah a si. AD 920 hrawng ah Arab khualtlawng pa nih minung raithawinak an rak tuahmi cu a rak hmuhmi a ttialmi zong a um, ti a si.

Zeiruangah asiloah zeitindah Viking pawl Khrihfa ah an can?
Olav II  of Norway. foto: slek1.com
A.D. 1000 a si hlan in Sweden, Denmark le Norway, cun Finland i siangpahrang, ramuktu le mirum tampi cu Khrihfa ah an rak i thleng hna. Asinain cucu an pianthar caah Odin le Thor kha Jesus le Mary in an thlen hna cu a si ruam lo. Khrihfa ah i thlen asiloah Khrihfa sinak cu a biapi tukmi Politics thlennak, politics ah nawlngeihnak a rak si caah a sibik.

Scandinavia ram pawl cu Viking chan lila ah siangpahrang pawl nih fonh i uk an rak i zuam cio. Mah caan ah cun Khrihfa biaknak ah aa thlengmi hna nih an pawngkam ram mi lungthin an rak tei khawh deuh hna. Siangpahrang hna nih politics nawlngeihnak sangpi an ngeih khawhnak a ruang cu Pastor/pathian rianttuan hna (cu lio university asiloah sianginn sang a rak kaimi mifim) le Khrihfabu nih an rak ttanpi hna caah a si. Cawnnak a ngeimi Pastor le biaknak hruaitu hna nih siangpahrang cu uknak kong ah ruahnak an rak cheuh khawh tuk.

Norway ram uktu siangpahrang Olav Haraldsson cu A.D. 1015 in Norway siangpahrang a si i cu kum lila ah Norway cu Khrihfa biaknak ah a thlen lawng si loin Khrihfa biaknak he i kalh lo in rampi uknak phung cu a rak ser. Nihin ah Norway phunghrampi hi kum 200 a upa ko nain cu hlan piin siangpahrang Olav nih Khrifa biaknak (Bible chung phung tampi la in phung a rak ser) phung tampi a hmanmi a rak tthathnemnak a tampi, tiah an pom.

Cu vial.



Cc: Historien, No. 16/2015, Viking and Olav II of Norway, Wikipedia, The Vikings

Comments