AD 1517, october dih ni ah Martin Luther timi pa nih The Ninety-Five Theses timi a rak ttial i a fawinak in nihin i protestant timi khrihfabu a rak chuahpi. Roman Catholic Church zuamcawh duhnak silo in cacawng pakhat nih cu a umnak khrihfabu thil tining le rianttuan dan cung i a hmuhning a rak ttialmi a si. Asinain RC hruaitu hna nih an rak huat tuk. Nihin ah cun khrihfabu le khrihfa biaknak hi zaran nih an ceih, an sawisel, an purhdah i zumhning thar a phunphun zong an chuahpi tthan. Islam nakin khihfa, Mohammed nakin Jesus hi ziah hopaoh nih kan ceih, kan zumhning a phuphun in a kong kan chim khawh, timi bia hi tu chun ah ihal awk ah ka duh. A cheu nih liberal an karh tuk, asiloah chan ai thleng tuk i kan zalen tuk caah a si, an ti khawh men. Keimah ka zumhning tu ka von ttial lai. (sawisel hi mirang i critic, an timi khin ka rel piak.)
Muslim nih cun an biaknak kong purhdah, ceih supsap le an profet kong chim rel hmanh an duh lo. An Koran cu zapi nih rel khawh ding in an chuah ko nain a reltu lakah i tlawmte lawng an i fiang. Islam kong ceih cu kan ngamh tuk cio lo, a hleiin nihin le bang ah IS nih Koran biafang ning bak in an kalpi tikah an biaknak kong sawisel cu chim lo, Koran nih a tining in a um lomi cu an nawn hna. Asinain anmah cu lainawng, an profet caah ralkap in an i ruat. Cu bantuk cun RC a rak si, Bible hi vatican le cacawng hna lawng nih an rak rel khawh tikah phungchimtu nih a duhning lawng zong in an rak chim i Bible nih a tining a si tiah RC/Pope nih a chimmi paoh cu rak al a si lo, al ahcun a fakbik thihnak zong an rak ton. Cu lio Pope le bang cu leicung tuanbia i a rumbik timi hna lakah aa tel kho a simi Roman ralbawi Marcus Licinius Crassus tluk in a rak rum nain Pope hmasabik Saint-Peter biakinn (basilica) saknak caah phaisa a rak kholh i culio sifakbik hna nih an rak tuar. Cucu zeiruang ahdah zumtu a simi misifak hna sinah ningcang lo in phaisa a kholh? tiah Luther nih a theses biahalnak a tuah.
Mi zei paoh nih rel khawh ding in Bible cu holh phun a thong deng in an leh cang tikah nangmah le keimah zong nih kan holh tein kan rel khawh cang. Zumhning a phunphun a hon chuak i a luancia um 115 hrawng ah Lairam ah thawngttha a rak phan. Cu hlan ah Laimi nih rak biak le rai rak thawimi khuahrum cu ahohmanh nih bia rak hal ngam a si lo. Cu bantuk in khrihfa i kan i thlen hnu zong ah cacawng le carel kho hna lawng nih an rak chimmi zumhning kha zulh a si. Zumhning lawng si loin zeidang rianttuannak zong ah bia a hal ngammi an rak um lo. Bible hi Laiholh in rel awk a um hnu in a reltu pumpak cio nih pastor le biaknak hruaitu hna sinah biahal awk theih a si i Evans tiang an rak chuak.
Sihmanhsehlaw, Bible chung tuanbia hna le bia hna lawng si loin zumhnak kong ah sawisel, biahalnak tuah a rak tlawmtuk. Piangthar timi biafang zong ninghngal, khuacaan kong le biaknak pehtlaimi kong chim zong ah a liberal tuk, Pathian hi a um tak maw? Bible hi a bia a si tak hnga maw? ti i ceihhmainak zong ah satan fa bantuk in ruah an si. Cu tikah ka biadomh i ka chimmi Liberal ruang le a zalen tukmi chanthar ruangah a si, tiin kan chan hi sual kan puh khawh men, i cheukhat nih cun Bible hi mitlawm te lawng nih rel khawh si sehlaw a reltu lawng zulh ding le zumhning kan cawnpiak hna seh, tiah hlan chan RC le nihin Islam bantuk hi an duh khawh men.
Cucu kei nih ka pommi a si lo. Bible cu holh phun tampi in kan rel khawh cang i cu Bible nih a kan hmuhsakmi cu Jesus nih Khrihfa biaknak hi ahopaoh nih zumh khawh, sawisel khawh, ceihhmai khawh, Jesus a um taktak maw? Pathian fa a si taktak maw? ti le Bible hi Pathian thaw pe mi a si tak maw ti zong biahal khawhnak nawl a kan onh hi a si.
A caan ah cun thukdeuh piin Khrihfa biaknak i a muru le a ruang hi purh a hau ko, i cucu Bible rel kho kan si caah kan purh khawh ve. Bible nih a chimning ah Pathian cu minung ah aa cang i nawlngeihnak le reng/rank kal tak in a niambik hmun ah a rak chuak. An cil an chak, sattil bang an tuk i thilpuan lo in amah chan lio i a fakbikmi thihnak "vailamtah in thahnak" a rak in. Bible chung ah Jesus nih a lehrulh hna nak kan hmu lo, aa in. - Biahalnak a um khomi cu, Khrifa an thah, an hrem hna hi kan zoh sawh ne lai maw, timi a si lai. Jesus nih amah caah raltuk a kan fial bal lo, "Hriamnam a lami cu hriamnam in a thi lai," tiah Gethsemane dum ah Jesus nih Peter cu a nam a chiahter.
Bible nih khrifa hi Khrih bantuk si ding le Khrih hnu zul ding in a kan zuamcawh/cawnpiak: "Nan lungput cu Khrih nih a rak ngeihmi lungput kha siseh," tiah Paul nih Filipi 2:5 ah a ttial. Peter zong nih "Pathian he nan i pehtlaih ruangah nan hmuh awk a si lomi temhinnak kha nan i inmi ruangah Pathian nih thluachuah an pek hna lai," tiah 1. Peter 2:19 ah a ttial, i 21nk kha rel chap ahcun "Ka keneh ka zul hna seh tiah zohchun awk an chiahpiak hna," tiah a peh. 23nk von rel tthan ahcun "Jesus cu serhsat bia in an ti tikah serhsatnak in a let hna lo, temhnak a in tikah a tlerh hna lo. A kong cu ding tein bia a ceihtu Pathian sin ah a hlaan."
Cu nih a kan cawnpiak mi lakah pakhat cu Jesus hi kanmah nih ral kan tuk piak a herh lo, a duh lo, a kan fial lo i a sihni ttuan zong a kan fial lo timi a si ko. Duh thimnak a kan pek, zulh ding lam a kan pek. Cu ti kan i thim khawhnak ding ah kan theih a hau, biahalnak kan tuah a hau: a si tak maw si tak lo? Zeitindah ka zumh khawh lai? tbk. vialte.
Nunnak le nun cawnnak karlak i zumhnak kong ah siseh khrihfabu le biaknak ah biahalnak le sawiselnak hi chan nih a zulh ruangah si lo in Jesus hrim nih a onh ko. Amah sualnak ngei lomi Jesus hmanh sawiselnak, purhdahnak, puhnak le nawlngeihnak he pehtlai in taza an cuai. Hi tluk ziknawh a tamnak, pakhat le pakhat hruaitu si icuhnak, todan i cuh le member i cuhnak in a khahnak khrihfabu le biaknak biahalnak tuah lo le sawisel lo awk a ttha men lai lo. Cucu hlan i RC hruaitu hna bantuk le atu Islam bantuk in an ttih balte a si ahcun Bible ning in Pathian nih a duh lo an ti ko lai, i khrifabu zong an tthawl ko hna lai, an zumhnak zong an cohlan piak hna lai lo.
Khrihfa zumhnak zong ah Jesus sining zoh lengmang tikah kan zumhnak i tthen, khrihfabu sining sawisel, Jesus kong i ceih le el, Bible kan hmuhning cio i ruah zong a kan onh. Phundangdeuh in chim ahcun kan biaknak a si loning in an chimmi hi ttih a nung lo. Cucu chan thar zalennak le liberal nih a chuahpimi a si lo, Jesus nih a rak onh cangmi a si caah a si.
Comments
Post a Comment