Snowden Hi Nobel Peace Prize An Pe Ngam Lai Maw?

September 9 ah khan "2014 ah hodah Nobel daihnak laksawng an pek lai; Snowden maw?" tiah thawngpang bultan in ka rak ttial. October 10 ah 2014 i daihnak laksawng a cotu cu Norwegian Nobel Committee (NNC) nih an thanh cang lai. Nobel laksawng phun ruk chung ahhin daihnak laksawng hi mi tamdeuh nih cun an hna an tun i an i hngahhlang bikmi a si tiah cun ka palh lai lo, vawleicung ahhin daihnak hi kan rak duhbik ca zong ah a si kho men, daihnak sertu cu kan upat tuk cio. Chinland Post facebook page nan rel ahcun Medicine, Chemistry, Physics le Literature ah Nobel laksawng a ngahmi nan rel khawh hna lai. Economic Sciences cu oct. 13 ah an thanh te lai. 

Nobel Daihnak Laksawng hi Norway cozah he hngatchan in politics aa cawh tiah mi tampi nih an sawi. NNC rianttuantu hna zong international ah rian a tlaimi an um tikah anmah lam a awnnak ding ah daihnak laksawng hi politics tuah in EU hna an pek ti lei in an purhdah hna. Tahchunnak ah 2009 ah Obama an rak pek. NNC i Chairman a simi Thorbjorn Jagland hi 2005-2012 tiang cozah a tlaimi party chairman hlun a rak si, cun 2009 thawk khan Europe Council ah Secretary General a rak si i USA i president a tlingkami Obama he pehtlaihnak feh duh ah an pekmi a si tiah an purhdah hna. Kum li hnu ah Jagland cu Secretary General of the Council of Europe term hnihnak a peh (a um ballomi a si.) tikah 2012 i Nobel laksawng pekmi EU kha a rak i mah hi a rian pehnak caah a si, an hei ti nawn. A lo thulh tak ko. 

Norway cozah nih NNC hi a chaak tlai maw? A taktak ah cun Nobel laksawng paoh cu cozah/politics aa tel lo ding a si. 1930 hrawng tiang Norway parliament nih an rak pek nain mah hnu cun NNC hi politics tello in chungtel tu cu parliament nih thim in an rak dirtermi a si. Obama an pek hnu in fakpi in sawiselnak an tong i Norway rammi lawng silo in ram dangmi zong NNC chungtel ah i tel hna seh ti tiang khin ruahnak an rak chuah. A limhang zorter tiah an ruah.

Norway cozah nih NNC a chaak a tlaihnak fiang in kan hmu kho lo nain Norway cozah nih international ah mithmai a ngeih khawhnak ding le ram dangmi he fawite in pehtlaihnak ngeih khawhnak ding cu an duhmi (interest) a si. Tahchunnak ah, NNC nih 2010 ah Tuluk miphun Liu Xiaobo an rak pek ruangah Tuluk nih Norway cu a hrocer i a phunphun in a rak tlirhkhonh. Daila Lama zong Norway tlawnter lo ding in Norway cozah sinah hnatlaknak an rak hal. Tuluk he pehtlaihnak a dorh chin lengmang ding cu atu cozah thar nih hin an duh hrimhrim lo. Cucaah Tuluk cozah a dotu minung cu NNC nih an pe ngam ti hnga maw, ti ruah awk ngai cu a si. 

Tu kum Nobel daihnak laksawng co ai tlak ti min pek 278 chung ahhin NNC caah biachahnak tuah a harter ngaimi pa ai tel. Cucu american cozah nih ram leirawitu tiah a nung in sipek, a thi in sipek an rak duhmi CIA hlun le NSA ah rianttuan balmi Edward Snowden a si. USA cozah nih vawleicung ram hruaitu hna lawng si loin i sasawh pawl zalong tein nunnak (privacy) hrawhpiak in telephone, email le a dang pumpak lawng nih theih dingmi vialte a thli in an zoh le an kawl. Mah bantuk a zohtu pawl a simi National Security Agency (NSA) le CIA ah a rak ttuanmi Snowden nih an tuahmi tampi a lak i minthang journalist le the Guardian ah a rak pek hna, i amah cu Hong Kong ah a rak um. Vawleipi nih an von theih in Russia ah asylum in a um lio a si. 

Snowden nih a tuahmi thil ruangah hmailei i a buai kho ding le ral a chuahter kho ding a simi pakhat aa kham kho, tiah an ruah. Cucu zeidah a si tiah cun USA nih terrorist pawl kan ngiatnak a si tiah an i tlaih nain Europe ram cozah lutlai vialte zong an rak ngiat dih hna, i a hlei in Germany, Italy le France hna cu an thin a hung taktak. Brazil cozah zong an thin a hung, i mah hi thawngpang a len kum 2013 thawk hrawng cu US cozah cungah biachalhnak lehcawk lo in a rak phan. Cozah lawng si lo in ram chung i company ttha ttha hna zong ngiat an rak ton tikah a thlite in US cozah nih mi ram sipuazi a ngiatmi cu a palh cikcek, ti a si. An ram sipuazi a tlak tuk lio a si i zei tuah awk theih lo ah,.... A luan hlan ah ram kip cozah he i theihthiamnak le an tuahmi theih khawh a hun si caah hmaitonh le bia in hi kong an tawlrel khawh. Cu si hlah sehlaw,..

US cozah nih le congress nih cun ram leirawitu, thah ding a si, an ti cangmi pa hi Nobel Peace Prize pek a tlak maw? Mah pumpak le ram zawn ruat lo in minung sinak ah privacy a biapi ko a timi hna nih le international relation thei fiang tampi nih Snowden nih a co awk a si tiah an ruah. Pathian bantuk in a cawlcangmi le leicung i a tthawngmi US cozah mithmai a zohtu hna, cun ralkap le communist ruahnak a ngeimi cozah lutlai le minung tampi nih cun a co ding cu an duh hrimhrim lo.

Norway i MP pahnih nih Snowden cu Nobel daihnak laksawng pek a tlak tiah min an pek i dirkamhtu tampi an hon ngei. Kan hnu zarh ah a min petu MP pa le Snowden zong online in an i zoh i bia an rak i ruah, culio ah Snowden nih "Keimah nih Nobel daihnak laksawng co ding cu a har tukmi thil a si." tiah a rak chim. Mah cu a chim zong cu US thil ti khawhnak hi Norway cozah cungah a liantuk i Norway cozah nih NNC i thim ding an ti hmanh ah an kham lai, timi ruahnak a um caah a si. 

NNC nih thaizing ah ruah lopi in Snowden nih a ngah tiah hei thanh hna hmanh sehlaw, Snowden hi Norway ah a ra ngam lai maw? Atu i Norway cozah a tlaimi chung i MP nih "Snowden cu Norway a rat ahcun Norway palek nih tlaihnak nawl an ngei i an tlaih hrim awk a si," tiah a chim. Obama rat lio 2009 kha NNC tuanbia ah a man tambikmi security an rak lak i Snowden caah hin a dih chin kho men titiang ruahnak a um. 

Snowden hi an pek lai ti cu zumh a har ngai nain an pek lo a si ahcun NNC hi amah tein a dir i bia a khiak khomi a si lonak a lang ding a si. NNC nih cun daihnak caah a ttuanmi paoh mi zei an si zong ah a thim hna awk hrimhrim a si. Tahchunnak ah Nelson Mandela cu Magaret Thatcher nih terrorist a rak timi pa a si ko nain NNC nih laksawng an rak pek diam ko. Cu bantuk in Snowden zong USA cozah nih leirawitu an ti ko nain vawleicung ah daihnak a ser khomi pa a si ahcun NNC nih hi laksawng cu an pek hrim awk a si ve ko hnga lo maw? 

Photo: CNN/Platon/Wired/AFP

Comments