Islamic State Le Ttih A Nungmi An Tuahsernak Khamtu Ding




(10/09/14) US zanlei ah Obama nih IS kahnak ding kong a chimmi na ngaih hlan ah le, hi ral biatak in an kah hlan ah zaran nih teih a herh tiah ka ruahmi IS le leicung sining ka ttialmi a si: 

Islamic State (IS) timi cu Syria le Iraq ah hriamnam aa tlaihmi, Sunni-muslim (Kalifat) timi ram dirh aa timmi an si. IS nih Islam biaknak hi faktuk luarpar in aa tlaih. A hramthawk ah cun Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL) an rak i ti. USA nih Iraq a tuk i a uk liote in mah i phu cu an rak dirh cang, Abu Bakr al-Baghdadi timi pa nih a hruai hna. Amah le mah zong leicung muslim hruaitu "Kalif" aa ti. IS cu hlandeuh ah terrorist-phu Al Qaida tangah a rak ummi a si, nain IS nih an hmanmi lainawn, mi hrem le an mi thahning an duh lo i an i al hna. Asinain IS cu an zual chin lengmang i Al Qaida nih an kal tak hna, a ruang a tang ah na hon rel te lai.

Tu kum thawkka in a luancia kum thum leng a buaimi Syria ram kong a hon dai, a fawinak in media nih a chim ti lo. Culio ah Ukraine buainak cu fak tuk in kan theih i leicung a tthawngbik timi Russia, US le EU i ernak a si tikah kan hna kan tun dih. Cucaan te ah cun Hamas nih ai hngilh lio ah a bengh lengmangmi Israel cu a thinhung i Gaza cu ni sawmnga chung a kah ve. A fak tuk, mi a thong in an thi i inn le khua remhnak ding ah kum kul pinah dollar billion 7 hrawng hi Gaza remhnak ah a dih lai, ti a si. Israel zong nih ral a tuk man billion pahnih leng a liam. Mah ti Israel le Hamas an i kah lio thindomh in kan rak um hna lio ah IS nih caan rem hmang in chaklei-Iraq cu june thawk khan lak hram an rak thawk i khua tampi an lak pinah an khualipi changtu a simi Mosul zong an lak. Mah cu lio ah zeipi ah rak ruah an si rih lo.

Israel le Hamas ral a hon daideuh cang. Kahdaihnak an tuah pah lengmang cang. Atu cu vawleipi nih kan thei hna seh, kan zoh hna sehlaw tiah social media hmang in an mithahnak, mi an hremnak video le hmanthlak kha tor in an tar colh. Chaklei-Iraq an lak cuahmah lio ah an thah bikmi hna cu Khrihfa an si hmasa, i sunni a si lomi zong thah hram an thawk hna. IS cu miphun cihmittu, biaknak dang le anmah a dotu a sawksamtu an si tiin mawhphurh a tong, i vawleipi nih an zoh, a hna a hon tun. Yezidi timi miphun tlawm, le biaknak ai dang deuhmi, Khrihfa zumhnak zong a tamnak hrawng ah an sual tuk cang tikah le ni khat ah minung a zaazaa in an thah hna. Khua chuah tak in a zammi hna chanh pah in USA nih vanlawng in IS cu a kah hna. Ralkap tlawmpal zong Syria ramri i IS ngiattu ding ah a thlah hna.

American nih a kahmi hna cu IS nih nuamte in an lehrulh colh ve, i cu lehrulhnak nih vawlei cu a hninh. Syria ram chung ral lio ah thawnglatu a rak simi, IS nih tuante in an rak tlaih mi James cu a hngawng an tan. American le vawleipi nih zoh khawh ding in video an thlakmi cu an thlah. Nitlak ram tiah theihmi American, UK, NATO, EU le Australia lei tiang an lung fak tuk, cun ttih an nun zia kha fiang chinchin in hmuh a si. IS hi zoh sawh awk an si ti lo ti ah nitlak rampawl cu an i fiang tuk cang. Mah cu cuahmah cun IS nih anmah a dotu le biaknak dang a si pawl cu an hmuh hna nak paoh ah an thah, an hrem hna i an dawi hna.

June 2 ah American pa tthiamtthiam, James bantuk in an tlaihmi pa cu a lu an thlongh tthan i USA "sinah biacah" pahnihnak tiin zapi nih theih a si. American a him ti lo. UK a him ti lo, timi fiang tuk in a lang i British prime minister David Cameron hna nih cun an ram chung palek felfai deuh in an cawlcangh ding le an tamdeuh ding aa zuam. Cu pinah IS hi hrawh hna awk an si, timi fiang tein a chim. Cu bantuk in Germany zong nih a chim ve i France zong nih zoh sawh awk an si lo zia, an chim.

American tampi nih an president Barack Obama cu an mawhchiat cang, i an sawisel tuk cang. Ramleng kong a policy a ttha lo an ti. Ziah mahti a daih ko hnga? A hnu cun amah lila kha a pale chung i muslim sinak zawt in an purhdah a fak chinchin i a hnu cun namber 666, timi Khrih-dotu a si tiah a purdaptu zong an um ko. Sihmanhselaw, international law ning in siseh, Arab/middle east dirhmun le anmah American dirnak kha fiangte in a theitu president le American cozah nih zeithilhmanh dokdok catcat le hnawhnam in tuah awk a tthat lo an rak ifiang tuk rua, duhsah te tu in operation an rak lut. UN nih zeitin a ti, timi an ngia. Arab lei nih zeitin an ruah ti an zoh. Cu hnu ah NATO tonnak ah fekte in an chim i cutin USA ral lawng silo in vawleipi ral a si zia kha ramkip hruaitu hna pompinak he IS doh ding khi an rak itinh. - A tanglei ah zeiruang ahdah US nih tuan ah a rak kah lo timi fiangdeuh te lai.

Hi ca ka ttial ni, cawnnithumni 10/09/14 US zanlei ah President Obama nih IS hi zeitindah kan do lai i, an tuahsernak hi kan kham lai timi, US le NATO nih an itimhmi pinah vawleicung ram tampi he an ttuan tti dingmi lam cu zapi sinah a phah lai. Mah cucu kan hnu zarh i Europe a tlawn lio NATO tonnak i ai tlunpimi thazaang he a chim dingmi bia a si lai, tiah ka ruah. Zeitindah a si te lai timi cu bia a chim dih tikah kan theih te lai, lung a la ngai.

LIVE in IS kong a chim lio: (ranh u law minute 30 hnu in si lai, chimcia a si caah)


IS, Al Qaida le Hamas
Hi hna pathum an i dannak cu a fawinak in IS hi Al Qaida le Hamas nih an rem lo, ti a si. Hamas cu politics ideology ngeite in Palestine miphun caah a dirmi, muslim brotherhood in a chuakmi an si. Islam phung hi faktuk in aa tlaihmi an si lo ti khawh an si, i a si khawh chng in IS he i cawh lo ding ah an i zuam. Hamas cu ningcang tein an miphun caah a cawlmi, democracy lam thluan a zulmi an si, nain an miphun duhmi (interest) caah hriamnam an hmang ve, i terror-cawlcanghnak zong an tuah ko.

Al Qaida cu nitlaklei ram pawl ruahnak le chawhlehnak i hruaitu an sining a pom lomi an si. An ralbik cu US le Israel a si. A thiangmi raltuknak, tiin pum ah bomb hmenh in mi a thattu an si i september 11, 2001 hnu in leicung ah ttihbikmi terror-phu an si. George W. Bush chan ah hi hna do an rak thawk i Iraq an rak lak zong cu a si. IS he an dirhmun cu aa lo tuk nain IS nih cun muslim lila zong an thah hna. IS nih an pommi Islam phung a duh lomi, a eltu muslim kha fawite in an nawn hna. Mah cucu Al Qaida nih a pom khawh lomi, a si khawh chung in a hrial hnanak cu a si.  IS nih democracy an duh lo, communist zong an duh lo. An bible/Koran hi a biafang in an lak i biafang pakhat nih a chimning khan zeibantuk a si hmanh ah thil an tuah. Tahchunnak ah Bible cahlun nih "mit caah mit ve," a timi kha cathar ah cun "na ral va daw," a ti ko, "mit caah mit ve" ti pei a si kha tiin kan ral dawt a kan fialmi tuak ti lo in mi mit khawih piak khi a si. Uknak phun ah an duhmi cu Koran nih a tining in Sharia-law an timi kha kan zulh, an ti.

IS nih international law tamtuk a buar i cu hna lakah miphun cihmihnak le mi tampi thahnak a tuahmi ko hi tuk saphur a si. A pakhatnak ah hriamnam le i vennak a ngei lomi an tlaihmi hna kha an thah hna, i cucu raltuk phung buar a si pinah minung sining hrawh in an buar (ngakchia zong hual lo, tar zong hual lo in an thahmi hna khi chim duhmi a si.).  Miphun cihmih timi phung an buarnak cu, Yezidi (biaknak ngeilo, khrihfa le a dang biami) pawl hi biaknak mit in an sual tuk caah IS nih hnawm thianh in thianh (thah) hna ding kha an rak i timhmi a si. Mah cu an tlinh khawh nak ding ah fakpi zong in an i zuam. IS nih kan an timi ralchan in an tuahmi hi fiangte in kan hmuh ko cang, zahphek in thopaw a runin na tuk hna bantuk khin Yazidi cu IS nih an tuk hna.

IS hi aziah mahtluk hin a tthawn? Assad le Iraq cozah nih an kah hnga lo? 
Miphun asiloah ram pakhat cu biaknak kong in a buai sual a si ahcun a dam kho lomi cancer ah aa chuah i a kum za in a nguh. India le Pakistan cu Hindu le Muslim in an rak i ral. Israel le Palestine anmah tein ram aa cuh komi kha Khrihfa nih Khrihfa a si veve lomi Israel le Palestine ahhin zumhnak aa thawknak tiah pommi Israel kan ttanh. Laimi chung ah Khrih min in rian kan ttuannak paoh a tthawng ve. Cu bantuk cu a si ko, IS cu biaknak min a pu i biaknak he a pehtlaimi a si caah a tthawnnak a si.

IS hi US nih Iraq a rak tuk lio tein a chuak cangmi an si pinah Arab-spring nih tamtuk a rak tthawnter. Algeria 1992 ah mipi nih uknak an rak la kho lo, Hamas 2005 ah an ti kho hoi lo i 2012/13 ah Egypt zong aa thleng hlei lo tikah IS nih an i hruhpimi cu democracy lam zul in Islam nih uknak kan la kho lai lo, timi hi a si. Mah ticun Al Qaida tang ah an tthangcho tthan i an i tthen hnu zong IS nih biaknak symbol tam tuk hi an propaganda ah hman, tahchunnak ah; Arab-spring kha hriamnam, nawlngeihnak (power) le zaang en in ttan lo cun kan rak tei lo caah a herhning paoh in nawlngeihnak hman ding, an ti. Cozah le rammi biaruahnak (dialog) phun cu a si kho ti lo, an ti. Mah cucu a hmanbak na ti ve maw? Kawlram mitthlam hei suai hmanh.

Mah ti an van au tik ahcun Syria ram buainak an zoh i Assad cozah an tei ti lo tikah IS ruahnak a pommi an karh. Refugee le a dangdang ruang i Europe, America le Arab rampawl minung chung in IS ruahnak a pommi pawl kha Syria ral kan do lai tiin an rak kal i IS ah an lut hna. Mah ti cun IS cu mi tlawmte an rak si nain kum hnih-thum chung te ah a tlawmbik 18000-in-50000 kar an si lai ti a si. America le Europe rammi sinak a ngeimi tampi an kal cuahmah rih. An hriamnam zong hi Al Qaida sinin, USA ralkap (Iraq ral lio lakmi), Syria ral in lakmi an si hna. Syria i Assad cozah phurnak ding US nih Assad dotu hna a rak bawmh hna i cu Assad dotu hna cu atu IS hi an rak si. Mah ti cun hriamnam ttha an ngei kho.

Ralkap hruai zia le a biapimi operation an luh tikah an thiam tuk. Anmah nih a ttha an ti lomi paoh man ngei a um lo i an duhning in an hman tikah IS cu "winning team" pakhat ah a tlak khawhnak a si. Anmah IS-ralkap lawng si lo, hawi ser an thiam tuk. Chungkhar lian a simi kha an lemsawi hna i hawi ah an ser hna, IS nih an bawmh hna tikah nawl an ngei. IS komh lo awk a tthat lo nak cu an sawm i a duh lomi cu an chungkhar ning in an thah hna. IS nih an uknak hmun paoh cu Sharia-law ning tein a ummi paoh an i nuam i cu hlan IS uk hlan nakin an duhdeuh cang. An him, hlawh an ngei, ei awk an ngei.

Iraq nih cun zeitindah IS cu a nam ngam rih hnga? An cozah cu atu le tu hruaitu an i thlen liopi a si, i an ralkap nawlpe ding le a hnu in a bawm ding cozah fek an ngeih lo karte ah IS nih an nam chin hna i Mosul hna cu an lak tikah Zinan in le Bank in an hmuhmi phaisa a tam tukah an cawl kho peng. Iraq cozah cu a thli in US cozah nih a duhmi pa a tlinding in a bawmh, nain a tlamtlinlonak a um lengmang ve. Atu Iraq hruaitu thar hi US nih a lungtlinpi lo ahcun IS do a har ding a si.

Syria nih cun IS hi a kah pah cang. Cu hlan cu a kap ngam lo, nain international ah IS hi hmun a ngeih lo tukmi a fian tikah le Syria cu IS nih a luhhnawh pah cang caah a kahmi kha a si. IS kah hi ka bawm law, tiah US a hal i Obama nih a rak duh lo. Russia nih na duh awk a si, a rak ti. Asinain ram a daihter kho lomi Assad he dirtti cu US-pi nih duh rai si hlah kaw, lam dangtu kan kawl lai, an tinak kha a si. Syria nih cun fak in a luhhnawh ngam hrimhrim lo. _ A makmi pakhat cu Syria (Assad) nih hin 2003 i US nih Iraq a rak tuk lio ah Iraq caah raltu ding a rammi le a dang muslim a rak thlauh khawh hna. Asinain Syria cozah duh lo in a aumi rammi kha international nih a theihpi hna tikah an ngamh sang i Syria ah duhtawk in an cawl cang. Mah tikah cun IS pawl tamnak hmun Iraq ramri ah Assad nih a ralkap umter ti hna lo an rak tthawnnak a si.

UN le Muslim Rampawl Ziah An Daih?
A hmasabik ah UN hi IS kong ah a dai bak lo. Biaknak min pu an si hlei ah politics ideology zong a ngei lo i anmah biaknak lila ah mahtluk tursaphur in thil a tuahtu an simi hi leicung ram tthawng hna le mipi sinah an phakter. A harmi, Yazidi pawl an bawmh hna. Asinain UN cu uktu/cozah a si lo ai. Cucaah a hnubik ah UN Security Council meeting a kawh. UN SC ah fiangte in a langmi cu IS hi an rak duh cio lo timi a si. Amah balte zei ram pawl dah rianttuan tti lai, a hleiin middle east-reginal a buai chin lo nak ding ah zeitindah kan tuah lai timi biafiang an thlek kho lo.

IS a tthat bak lonak hi Arab/muslim ram dang pawl nih an rak chim hlan a si caah an aw-an ngaih a rak hau. UN SC meeting dih hnu in a lam an hmuh chin lengmang, i atu cu Syria le Iraq kha bawmh ding, cu sunni-muslim pawl (IS hi sunni an si nain IS ruahnak a duh lomi an um ve.) he ttanh tti ding an ruat. Amah tu cu zeitindah kan tuk lai, kan i bawmh lai i zeizahdah a dih lai timi an rak thei kho  lo. A ruang cu thil an tuah lai paoh ah a hnu-zul a chuak ding an ruat hmasa peng. A luan cia kum 10-12 kar kong an philh lo. Cu pinah ahodah IS kham a duh taktak i a kham kho ding a si timi an thei fawn lo, a fawi lomi a si.

Arab ram, muslim ram vialte an dai ziar. Anmah le anmah zong an i rem lo. Tahchunnak ah Turkey hna cu NATO chungtel a si diam. Iraq hi le US he an cat kho taktak lo i Iran nih bawmh zong ai tim ballo. Syria cu Muslim tam tampi he aa ral. Saudi Arabia cu a zeihmanh poi lo pinah US he aa dawmi a si lo. Cu tikah IS cu tha an pe lo nain zei ah an rak rel lo, anmah muslim lila an thah hna hlan cu. Atu tu cu IS hi a ttha lo ti an i fiang i US/EU he zeitin kan ttuan tti lai timi an hngak ve.

Islamic State Kan Do In Kan Kham Cang Lai
Aruang cu minung caah ttihnungmi an si caah le Khrihfa caah ral lianbik an si ruangah IS cu an cihmih lo hmanh ah kham le tthio hna ding a si. Asinain ram khat lawng le phu khat lawng tibantuk nih luhhnawh hna awk a rak tthat lonak cu a cung ah ka chim pah cang bantuk in leicung i a tthawngbik timi USA hmanh amah lawng in cun a luh awk a rak ttha lo. Mah hi IS a tuk ruang ah Saudi Arabia, Iran, Jordan, Algeria, Hamas le a dang ram pawl he i sukkhak ding an duh lo. (Syria nih caan zeimaw cu a rak kap lo, ram dang lut hna seh law i bawm sih ti a rak duh, amah hlawknak a si ve ding a duh. Iran nih Bagdad leiin luhhnawh hna a duh nain Atom-kong biafek a hmuh ding lawng ah a duh fawn.) Cun anmah Arab ram ciocio (cozah min pu in) i kah hi a si khawh chung in an hrial. Cu ti a si tikah IS kahnak ding ah khika muslim ram pawl he hnatlaknak ngeih ta a herh. Cucu tu zan i Obama bia a chim hlan ah Kerry cu middle east ah a kal chungnak zong a rak si.

Aruang cu, ram dang he i bawm lo in ram pakhat lawng nih IS (Syria, Iraq), kha tuk ding ah ke ralkap thlah an duh lo. USA nih ka kah lai rak ti seh law, Assad nih bawmh a duh hmanh ah a cohlang lai lo. Iran nih USA he ttuantti ka duh a ti ko lai, nain Saudi Arabia caah a hnawmmi thli a si lai. Cu pinah kan chim voihra, Syria le Iraq cozah an fek lo tuk rih. An power a tlawm tuk rih, i honihdah rian a ttuanpi huam hna lai? Israel le Saudi Arabia nih Iran an rem lo, Egypt hi muslim brotherhood tiin an tthawng, NATO chungtel a si nain Turkey cu thlanglei rampawl he a buai peng ve.

A donghnak ah US, UK, EU, NATO nih hihi cu zoh sawh awk a ttha lo tiah Wales i NATO meeting ah IS donak ah i bawm ding in an lungtling. Muslim ciocio an thah hna ning an zoh tikah IS cu Muslim vialte caah a ttha lomi a si ti an theih tikah The Arab League timi Arab ram pawl an i fonhnak phu nih IS cawlcanghnak paoh kan kham cang lai, an ti ve. Ralkap thazang le zeibantuk politics dah kan hman lai timi kan zoh cuahmah lio a si, tiah Nabil al-Arabi a ti tikah nitlak ram pawl caah cun thaw a chuak hrimhrim cang.

Atu cu zeitindah kan tthio hna lai, i zeitindah hi tuksaphur an tuahsernak hi kan kham lai timi an ruahmi cio fonh in IS nih a ngiar bikmi US nih hi operation cu a hruai ttheo lai tiah ruah a si i US president Barack Obama nih zeitindah bia a chim, zeitindah timhtlamnak a ngeih i zeitiang dah mah hi a rauh lai timi zong aa thei te lai. (Atu hi ca ttial lio ah Obama nih vanlawng in Syria i ummi IS kah dong nawl a pek.) Mah hi IS do ding hi cu thla khat hnih men in a dih kho lai lo, i zeitluk indah an i redi hnga timi balte lung a hring. Ram kip ah IS minung an um ko, Middle East i IS an do lio ah EU/American ah terror a rak tam kho ve men, kan tuah khawhmi cu thla cam lawng a si men ko lai.

Note: September 11 ah World Trade Center cu Al Qaida nih a rak chimh. Tu zan Sept. 10 ah Obama nih IS kah ding kong a chim lai i Sept. 11 in official kahnak a thawk lai ti khawh a si.

Comments