Siangpahrang fanu dawh taktak pakhat a um i van-va a duh le daw ngaingaimi a si. Siangpahrang inn le dum i a ummi va lakah zing chiarte siangpahrang fanu hla a hong sak piak tawn tu vate pakhat a um. Ngaknu cu vate a hmuh tinte ai lawm i a hlasak a ngaih ah a lung tling tuk hringhran. Zing tin vate nih a hong len i hla a sak piak. Zing tinte cu a hngah ve i vate lo cun a um kho ti lo bantuk a hong si caah vate kha chunnitlak in i umpi a duh.
Ni khat cu siangpahrang fanu nih vate kha a tlaih i sui in sermi bawm chung ah a chiah. Rawl tthabik le thawbik a pek. Asinain chun ni a tla i vate cu ai nuam lo, rawl thaw zong cu a ei duh lo. Hla zong a sa ti lo. Rawl tthabik pek bu cun vate cu ni khat hnu ni khat a der chin lengmang. Zing khat cu ngaknute nih mah ti a umnak aruang a von hal tikah vate nih cun "a luatmi si ka duh," tiah a rak leh.
A zia ttha tukmi ngaknu nih cun vate cu bawm chungin a chuah i a thlah tikah vate cu thanuam le zalong tein a zuang. Cu hlan bantuk in zing fatin a ra i hla a hong sa tthan tawn.
Acung tuanbia te nih a kan chimhmi cu vate hmanh nih zeibantuk rawl ttha le thaw pek bu zong in bawm chung hren i ummi si kha a duh lo. Cu nih zeitlukindah luatnak timi zalonnak hi a biapit ti kha a kan hmuhsak.
Atu kan innpi ah thlalang bawm in nga phunphun kan zuat hna. Ti thlen kan philh caan a um kho i cu tikah kan thi lai ti an i hngalh lai ti cu a fiang. Ti chungah an um ko nain an kal khawhnak a ri bi tuk, i zalong te um an duh ko lai. Cu bantuk in kan zuat uico le chizawh zong bawm ah hrenhkhumh le hri in hren cu an duh hrimhrim lo.
India miphun hruaitu minthang Bal Gangahar Tilka nih a rak chimmi bia pakhat an chim tthan lengmang mi cu "Freedom is my birthright and I shall have it," ti a si. "Luatnak cu kai chuahpimi a si i miluat ka si awk a si," tinak a si ko. Nu paw chung in kan chuah in minung hi miluat kan si. Luatnak cu a covo a si. Mi zeihmanh sal si a duh lo. Thongtlak zong a duh lo, i amah tein zalong tein nun a duh. Mahhi hi pei hlan pipu hna le nihin i kan ule nih a zalongmi le a luatmi kan sinak ding caah ralttha ngaiin rian an ttuan chan cu a si cu. Kan ram le miphun luatnak ding caah thihnak he hmaitonh in harnak phun zakip an pah cu. Sal bantuk in nunnak cha in a luatmi sinak ding caah thih an i hamdeuh. Kan i chuahpi mi luatnak a khamtu hna sinin luatnak hmuh tthan ding caah a biapi bikmi an tuah mi a si.
Tu kum ah a larmi movie pakhat cu Le Miserable timi a si le Franch revolution ai thawknak a si. Siangpahrang uknak a chiakha tukmi kha siangngakchia le zaran a har tukmi hna nih an celh ti lo tikah thlennak ding revolution an rak thawk. Thisen tamtuk a chuah hnu ah siangpahrang uknak cu a pur i France miphun nih luatnak taktak an rak hmuh khawh. American pawl zong mirang sinin luatnak independence ngahnak ding caah ral an rak tho i 1774 in luatnak le zalonnak cu an hmuh tthan. Abraham Lincoln nih sal zuatnak a hrawh hnu in minak pawl cu miluat an si.
Kannih teh? Mirang nih India le nichuah thlanglei ram tampi a rak lak hnu ah Lairam cu a rak tuk i a lak ve. Ram dang mi le miphun dang ukmi tangah zalonnak a rak um lo. Sal can kan zuam hrim ti lo ee, an rak ti. Mirang ral he a hnu ah Japan ral zong mi luat kan sinak ding caah nunnak pek in an rak do hnu 04. january 1948 in Kawl he fonh in independence kan rak hmu i a luatmi ram kan rak si. Asinain anmah Kawl nih miluat kan sinak le kan zalonnak kha an kan theihpi duh lo, zei an kan rel piak lo i nihin tiang cu kan ram le miphun a zalen in a luatmi a si maw, timi pumpak in bia van let cio te ko sih law.
Zalonnak timi hi a phun tampi. Cu zalonnak vialte cu Union of Myanmar ah kan um bu in kan co awk covo chungah an itel kho dih.
Politik zalonnak timi cu ramdang mi hna nih uk lomi tlangtlak lomi khi a si. Ram pakhat chung ah rammi tling ngeih ahcun politik cu hopaoh nih tuah khawh a si. Zalong tein ram pakhat i cozah ser khawhnak le rammi duhning in uk ding a si. Biaknak zalonnak timi zong minung pakhat pumpak cio nih an duhmi paoh kha biak, thangthat le raithawinak nawl a ngei. Pumpak zalonak cu amah pakhat caah tthanchonak le a tthabik in a herhmi ai tuah khawh nakding luatnak a si. Mi zeihmanh hi pumpak zalonnak le luatnak a ngeih lo ahcun ai lawm khomi a si lo. Chawleh zalonnak khi a naihnak bik in pumpak zalonnak cu an tahchun tawn.
Ram pakhat cio nih an rammi hna caah covo siloah zalonnak an pekmi a um. Tahchunhnak ah Norway nih Norway chuak siloah Norwaymi cu Norwaymi sinak covo le zalonnak a pek. Mi zeihmanh nih an al kho ti lo. Mah bantuk pawl cu zalonnak covo a hrampi a si ve i a dang kokek, i chuahpi covo an um. Cu hna cu, zalong tein chimrel khawhnak le duhmi langhternak, biaknak zalonnak, i khahnak covo, biaceihnak ah ikhahnak, zalong tein bu ser khawhnak le zalong tein kan ram chung i khawika hmun le khua paoh ah um khawhnak nawl hna hi an si.
Mirang sinin independence kan lak kum tlawmpal khan kum 60 hrawng chung ti ko sih, ralkap uknak tangah ttihphang in mah ram cia ah kan duhduh in kan rak um kho lo. Mi raltha hna nih an rak doh, i mifim tampi nih an zaam tak. Nihin ah thlennak lam zul in kannih miphun zong Union of Myanmar ah chung thlennak ah kan lut cuahmah ve. Asinain luatnak le zalonnak taktak kan hmu kho rih lo. Parliament ah ralttha in kan covo kong le kan ram chung i kan ngeih dingmi zalonnak vialte hi chimrel kan herh rih. Mibu nih cozah sinah kan duhmi hal le kan duhmi a kan tuahpiaktu ding minung/hruaitu kha MP ah thim an hau. Cu a dikmi Union phung in kan ram cozah nih ramtthen phunghrampi a ngeih hnu lawng in a zalenmi le a luatmi miphun kan si te ding a si. Cucaah independence kan khel ttung lo a si ahcun kanmah le kanmah chung ah kawl le ralkap nih an tuah bantuk kan tuah awk a si rih lo, cucu kanmah chung i covo i chuh le zalennak khampiak a si.
Zalonnak hi a tlingbak (absolute) timi cu a um kho lo. Zalonnak nih ri a ngeihnak tete a rak um peng ve. Midang nih an ngeihmi covo le zalonnak kha kan hrawh lo le kan chuh hna lo lawng ah kan ngeihmi zalonnak le covo hi nuamte in kan hman khawh ve lai. Lairam ah khin na duhnak paoh ah inn na sa kho ko nain mi zapi kalnak lam cung ah le zapi nih hmanmi hmun ah siseh mi pumpak pakhat nih a ngeihmi hmun ah na sa kho hlei lo. Mah hihi ahopaoh nih kan ngeihmi covo caah a ri khiah piakmi le kan covo nih a rinmi ri a si ve. Zalonnak ka ngei tiin na duhduh in a chia he ttha he tuah khawh a si lo. Na tuah a si cun, cu nih a chuahpimi kha ttuanvo na lak ve awk a si. Kan zalonnak hi ri a ngeih lo a si ahcun lam pakhat lawng in biaceihnak a chuak kho. Cucu a tthawng deuhmi nih midang cungah an duhduh le an siarem ning in rian ttuannak a chuak ding khi a si. Cu tikah kan duh lomi uknak le hruainak a chuak lai. Minung hi saram bantuk kan si cang lai.
Kan chim cang bang zalonnak tling kan hmu rih lo. Ram le miphun nih siseh nangmah pumpak covo le zalonnak tling hmuh hlan lo kan dir lengmang rih a hau. Cu ti kan dir le kan covo caah hmai kan nor cuahmah lio ah kanmah lila nih mi dang covo kha kan hrawh piak lo a biapi. Kan tthawngdeuh, kan ttuandeuh le kan mitku cim lo deuh i kanmah nih tamdeuh kan ei a hau, timi ruah bu in cun na ei tuk nakah na paw khim lai i nai hngilh kho men. Democracy le zalonnak kan hmu cang tiin cu zalonnak le luatnak a hman kan thiam lo sual ahcun kanmah chung lila in kha bantuk kan dohmi uknak le hruainak a chuak fawn lai. Asinain kan zalonnak le luatnak hi tthanchoter a herh i chan saupi a nguhmi luatnak kan siter a hau. Mah pumpak zalonnak lawng hi a tlingmi a si lo. Zalonnak ah a ri a um i nangmah bantuk in mi dang zong an zalen ve lawng ah a nuammi zalonnak a si lai. Mi ruahnak pom khawh lo zong ah kham le thlauh lo kha zalonnak covo cu a si.
Abraham Lincoln nih sal zuatnak a hrawh lio hrawng i zalonnak kong a chimmi te hi Laiholh in leh ahcun a thawtnam tlau sual lai caah a chimning te hin van rel hmanh, “Those who deny freedom to others deserve it not for themselves.”
NOTE: mah capar hi 2012 dih ah ka rak ttialmi a si. Aa nawnnok dih, aa tet tuk fawn i a relzia na thiam lo cun na piang hme maw?
Ni khat cu siangpahrang fanu nih vate kha a tlaih i sui in sermi bawm chung ah a chiah. Rawl tthabik le thawbik a pek. Asinain chun ni a tla i vate cu ai nuam lo, rawl thaw zong cu a ei duh lo. Hla zong a sa ti lo. Rawl tthabik pek bu cun vate cu ni khat hnu ni khat a der chin lengmang. Zing khat cu ngaknute nih mah ti a umnak aruang a von hal tikah vate nih cun "a luatmi si ka duh," tiah a rak leh.
A zia ttha tukmi ngaknu nih cun vate cu bawm chungin a chuah i a thlah tikah vate cu thanuam le zalong tein a zuang. Cu hlan bantuk in zing fatin a ra i hla a hong sa tthan tawn.
Acung tuanbia te nih a kan chimhmi cu vate hmanh nih zeibantuk rawl ttha le thaw pek bu zong in bawm chung hren i ummi si kha a duh lo. Cu nih zeitlukindah luatnak timi zalonnak hi a biapit ti kha a kan hmuhsak.
Atu kan innpi ah thlalang bawm in nga phunphun kan zuat hna. Ti thlen kan philh caan a um kho i cu tikah kan thi lai ti an i hngalh lai ti cu a fiang. Ti chungah an um ko nain an kal khawhnak a ri bi tuk, i zalong te um an duh ko lai. Cu bantuk in kan zuat uico le chizawh zong bawm ah hrenhkhumh le hri in hren cu an duh hrimhrim lo.
India miphun hruaitu minthang Bal Gangahar Tilka nih a rak chimmi bia pakhat an chim tthan lengmang mi cu "Freedom is my birthright and I shall have it," ti a si. "Luatnak cu kai chuahpimi a si i miluat ka si awk a si," tinak a si ko. Nu paw chung in kan chuah in minung hi miluat kan si. Luatnak cu a covo a si. Mi zeihmanh sal si a duh lo. Thongtlak zong a duh lo, i amah tein zalong tein nun a duh. Mahhi hi pei hlan pipu hna le nihin i kan ule nih a zalongmi le a luatmi kan sinak ding caah ralttha ngaiin rian an ttuan chan cu a si cu. Kan ram le miphun luatnak ding caah thihnak he hmaitonh in harnak phun zakip an pah cu. Sal bantuk in nunnak cha in a luatmi sinak ding caah thih an i hamdeuh. Kan i chuahpi mi luatnak a khamtu hna sinin luatnak hmuh tthan ding caah a biapi bikmi an tuah mi a si.
Tu kum ah a larmi movie pakhat cu Le Miserable timi a si le Franch revolution ai thawknak a si. Siangpahrang uknak a chiakha tukmi kha siangngakchia le zaran a har tukmi hna nih an celh ti lo tikah thlennak ding revolution an rak thawk. Thisen tamtuk a chuah hnu ah siangpahrang uknak cu a pur i France miphun nih luatnak taktak an rak hmuh khawh. American pawl zong mirang sinin luatnak independence ngahnak ding caah ral an rak tho i 1774 in luatnak le zalonnak cu an hmuh tthan. Abraham Lincoln nih sal zuatnak a hrawh hnu in minak pawl cu miluat an si.
Kannih teh? Mirang nih India le nichuah thlanglei ram tampi a rak lak hnu ah Lairam cu a rak tuk i a lak ve. Ram dang mi le miphun dang ukmi tangah zalonnak a rak um lo. Sal can kan zuam hrim ti lo ee, an rak ti. Mirang ral he a hnu ah Japan ral zong mi luat kan sinak ding caah nunnak pek in an rak do hnu 04. january 1948 in Kawl he fonh in independence kan rak hmu i a luatmi ram kan rak si. Asinain anmah Kawl nih miluat kan sinak le kan zalonnak kha an kan theihpi duh lo, zei an kan rel piak lo i nihin tiang cu kan ram le miphun a zalen in a luatmi a si maw, timi pumpak in bia van let cio te ko sih law.
Zalonnak timi hi a phun tampi. Cu zalonnak vialte cu Union of Myanmar ah kan um bu in kan co awk covo chungah an itel kho dih.
Politik zalonnak timi cu ramdang mi hna nih uk lomi tlangtlak lomi khi a si. Ram pakhat chung ah rammi tling ngeih ahcun politik cu hopaoh nih tuah khawh a si. Zalong tein ram pakhat i cozah ser khawhnak le rammi duhning in uk ding a si. Biaknak zalonnak timi zong minung pakhat pumpak cio nih an duhmi paoh kha biak, thangthat le raithawinak nawl a ngei. Pumpak zalonak cu amah pakhat caah tthanchonak le a tthabik in a herhmi ai tuah khawh nakding luatnak a si. Mi zeihmanh hi pumpak zalonnak le luatnak a ngeih lo ahcun ai lawm khomi a si lo. Chawleh zalonnak khi a naihnak bik in pumpak zalonnak cu an tahchun tawn.
Ram pakhat cio nih an rammi hna caah covo siloah zalonnak an pekmi a um. Tahchunhnak ah Norway nih Norway chuak siloah Norwaymi cu Norwaymi sinak covo le zalonnak a pek. Mi zeihmanh nih an al kho ti lo. Mah bantuk pawl cu zalonnak covo a hrampi a si ve i a dang kokek, i chuahpi covo an um. Cu hna cu, zalong tein chimrel khawhnak le duhmi langhternak, biaknak zalonnak, i khahnak covo, biaceihnak ah ikhahnak, zalong tein bu ser khawhnak le zalong tein kan ram chung i khawika hmun le khua paoh ah um khawhnak nawl hna hi an si.
Mirang sinin independence kan lak kum tlawmpal khan kum 60 hrawng chung ti ko sih, ralkap uknak tangah ttihphang in mah ram cia ah kan duhduh in kan rak um kho lo. Mi raltha hna nih an rak doh, i mifim tampi nih an zaam tak. Nihin ah thlennak lam zul in kannih miphun zong Union of Myanmar ah chung thlennak ah kan lut cuahmah ve. Asinain luatnak le zalonnak taktak kan hmu kho rih lo. Parliament ah ralttha in kan covo kong le kan ram chung i kan ngeih dingmi zalonnak vialte hi chimrel kan herh rih. Mibu nih cozah sinah kan duhmi hal le kan duhmi a kan tuahpiaktu ding minung/hruaitu kha MP ah thim an hau. Cu a dikmi Union phung in kan ram cozah nih ramtthen phunghrampi a ngeih hnu lawng in a zalenmi le a luatmi miphun kan si te ding a si. Cucaah independence kan khel ttung lo a si ahcun kanmah le kanmah chung ah kawl le ralkap nih an tuah bantuk kan tuah awk a si rih lo, cucu kanmah chung i covo i chuh le zalennak khampiak a si.
Zalonnak hi a tlingbak (absolute) timi cu a um kho lo. Zalonnak nih ri a ngeihnak tete a rak um peng ve. Midang nih an ngeihmi covo le zalonnak kha kan hrawh lo le kan chuh hna lo lawng ah kan ngeihmi zalonnak le covo hi nuamte in kan hman khawh ve lai. Lairam ah khin na duhnak paoh ah inn na sa kho ko nain mi zapi kalnak lam cung ah le zapi nih hmanmi hmun ah siseh mi pumpak pakhat nih a ngeihmi hmun ah na sa kho hlei lo. Mah hihi ahopaoh nih kan ngeihmi covo caah a ri khiah piakmi le kan covo nih a rinmi ri a si ve. Zalonnak ka ngei tiin na duhduh in a chia he ttha he tuah khawh a si lo. Na tuah a si cun, cu nih a chuahpimi kha ttuanvo na lak ve awk a si. Kan zalonnak hi ri a ngeih lo a si ahcun lam pakhat lawng in biaceihnak a chuak kho. Cucu a tthawng deuhmi nih midang cungah an duhduh le an siarem ning in rian ttuannak a chuak ding khi a si. Cu tikah kan duh lomi uknak le hruainak a chuak lai. Minung hi saram bantuk kan si cang lai.
Kan chim cang bang zalonnak tling kan hmu rih lo. Ram le miphun nih siseh nangmah pumpak covo le zalonnak tling hmuh hlan lo kan dir lengmang rih a hau. Cu ti kan dir le kan covo caah hmai kan nor cuahmah lio ah kanmah lila nih mi dang covo kha kan hrawh piak lo a biapi. Kan tthawngdeuh, kan ttuandeuh le kan mitku cim lo deuh i kanmah nih tamdeuh kan ei a hau, timi ruah bu in cun na ei tuk nakah na paw khim lai i nai hngilh kho men. Democracy le zalonnak kan hmu cang tiin cu zalonnak le luatnak a hman kan thiam lo sual ahcun kanmah chung lila in kha bantuk kan dohmi uknak le hruainak a chuak fawn lai. Asinain kan zalonnak le luatnak hi tthanchoter a herh i chan saupi a nguhmi luatnak kan siter a hau. Mah pumpak zalonnak lawng hi a tlingmi a si lo. Zalonnak ah a ri a um i nangmah bantuk in mi dang zong an zalen ve lawng ah a nuammi zalonnak a si lai. Mi ruahnak pom khawh lo zong ah kham le thlauh lo kha zalonnak covo cu a si.
Abraham Lincoln nih sal zuatnak a hrawh lio hrawng i zalonnak kong a chimmi te hi Laiholh in leh ahcun a thawtnam tlau sual lai caah a chimning te hin van rel hmanh, “Those who deny freedom to others deserve it not for themselves.”
NOTE: mah capar hi 2012 dih ah ka rak ttialmi a si. Aa nawnnok dih, aa tet tuk fawn i a relzia na thiam lo cun na piang hme maw?
Comments
Post a Comment