September 11, 2001 hnu in cun vawleipi hi phun dang tuk in ai thleng. Ahlei in vawleicung i ralkap, chawva le fimthiamnak in a tthawngmi USA ko hi zalonnak (freedom) in zalon lonak lei ah a kal chin lengmang ko rua. Hlan bantuk in duh paoh in USA ah luh chuah khawh a si ti lo, i anmah USA cozah hrim zong vawleicung hmun kip ah an him ve ti lo. Mah cu an thil tuahmi kong anmah ram mi lila Bradley Manning nih vawleipi theih in a rak phuan.
Tu zarh chung ah UK i thawngthanhca lianbik The Guardian le USA i Washington Post hna nih social media pawl american cozah nih a thlite in an rak ngiat ziar kong an phuan. USA National Security Agency (NSA) nih Facebook, Google, Youtube le Skype ti bantuk vialte hi duh paoh in zoh khawh ding in nawl an rak ngah kong kha an phuanmi a si.
2007 ah Microsoft (hotmail) hi NSA nih nawl an rak hal i Hotmail hmang i ca i kuatmi vialte NSA nih rak tlaih dih a rak si. Cu hnu ah Yahoo mail le messenger, Google zong 2009 in nawl an hun ngeih. 2010 in facebook cu NSA nih an duhnak paoh zoh khawh nak nawl an ngeih, (Obama nih facebook sertu zong rawlei a rak kawh i bia an rak i ruah bal, mah hnu cun atu hi thil a chuah hi a si.) facebook i na tuahmi vialte an rak ngiat dih.
Skype na hman, na hawile he bia nan i ruahmi zong an rak tlaih khawh men, laimi kan si le ti awk ttha lo. Tu kum thawk in Apple zong nawl an hun ngeih cang. USA cozah nih kan tuahmi (atu chimmi social media/network hmangtu vialte hi an rak kan ngiat ziar) vialte an rak theih khawh dih ko tinak a si.
Privacy timi nangmah lawng nih theih, hngalh, tuah le hmuh khawh dingmi vialte kha a um kho ti lo. Skype in na nungak he nan i chawn, nan i hnam, nan thil zong nan i phoih piak ko men lai, an rak in tlaih khawh dih cang hna. Mah lawng nih theihmi tuahmi le hmuhmi timi a um kho ti lo. Cucu a ttha maw ttha lo dek. Arauh hlan ah biaalnak (debate) an ngei colh te lai.
USA cozah nih atu bantuk in ralhrang ruangah mi ngiatnak an tuahmi cu khuaruahhar a si lo, asinain vawleicung minung million tam tuk nih kan zumhmi hna facebook, google le skype ti bantuk pawl nih a hmangtu an mipi cungah zumh lonak ding tiang a hung cangmi hi cu a mak ko, tiah Oslo university i prof. Gisle Hannemyr nih a chim.
Cu bantuk in atu hi thawng a puak mi nih facebook bantuk social media pawl tampi a von hninh hna lai. Zeitin an thlen te lai hngalh a si lo. Atu tiang ah cun Google le Apple nih cun a herh taktakmi lawng kan pek hna ti ah an chim rih. Cu bantuk a si tak a si ahcun hmailei ah izumh lonak tampi a um kho, vawleipi caah.
Mah hi ngiatthlainak hi Bush nih a rak ser tami a si i Obama nih a hun pehzulhmi a si. Anti-terorrist an ti i ralhrang pawl theih khawhnak ding ah PRISM timi an rak dirhmi a si. Mah cu nih NSA le FBI cu vawleicung i a lianbik internet/nettwork pawl ah luh le duhmi paoh zoh khawh ding in a onh.
USA chung a si lomi minung pawl ngiatnak an rak ti nain atu cu USA chung zong ngiat cang ding in phung an ser. USA nih mingiat in a a hmuhmi infornation vialte zong UK nih a rak cohlan ve, an i bawm an ipehtlaihnak a fek peng tinak a si.
National Security Agency timi hi 1952 ah an rak thawkmi a si nain kum 10 a rauh hnu lawng ah a um hi zaran nih rak hngalhmi a si. Cu lio i USA president a rak ttuanmi Harry Truman tang ah NSA cu an rak dirhmi a si an ral a simi communist ram pawl ngiat nak ding caah a rak si.
NSA i an hotu James Clapper nih cun mah hi cu a dik lo, USA ram chung cu kan i ngia lo i USA ram i a ummi ram pawl lawng kan ngiatmi hna a si, a ti.
The Guardian nih a chimning ah NSA nih hi internet lawng ah silo in phone ichawnh mi pawl zong an rak ngaih khawh dih. Mah cu nih a kan chimhmi cu kan him lo. Laimi cu chia ko vawleicung minung vialte nih zalonnak kan ngei kho ti lo. Cozah pakhat le pakhat kar izumh ti lonak a chuahpi cuahmah kho.
Barack Obama nih hi kong ah debate/biaalnak tuah ka duh a si. Cun "zakhat ah zakhat hi himnak na hmuh khawh lo bantuk in zakhat ah zakhat in mah lawng umnak (privacy) na hmu kho hlei lai lo." tiah a chimmi NRK nih a ttial chin.
- Ka tialmi pawl na duh si cun atang i caw-ngia hi rak ka click piak te. :)
2007 ah Microsoft (hotmail) hi NSA nih nawl an rak hal i Hotmail hmang i ca i kuatmi vialte NSA nih rak tlaih dih a rak si. Cu hnu ah Yahoo mail le messenger, Google zong 2009 in nawl an hun ngeih. 2010 in facebook cu NSA nih an duhnak paoh zoh khawh nak nawl an ngeih, (Obama nih facebook sertu zong rawlei a rak kawh i bia an rak i ruah bal, mah hnu cun atu hi thil a chuah hi a si.) facebook i na tuahmi vialte an rak ngiat dih.
Skype na hman, na hawile he bia nan i ruahmi zong an rak tlaih khawh men, laimi kan si le ti awk ttha lo. Tu kum thawk in Apple zong nawl an hun ngeih cang. USA cozah nih kan tuahmi (atu chimmi social media/network hmangtu vialte hi an rak kan ngiat ziar) vialte an rak theih khawh dih ko tinak a si.
Privacy timi nangmah lawng nih theih, hngalh, tuah le hmuh khawh dingmi vialte kha a um kho ti lo. Skype in na nungak he nan i chawn, nan i hnam, nan thil zong nan i phoih piak ko men lai, an rak in tlaih khawh dih cang hna. Mah lawng nih theihmi tuahmi le hmuhmi timi a um kho ti lo. Cucu a ttha maw ttha lo dek. Arauh hlan ah biaalnak (debate) an ngei colh te lai.
USA cozah nih atu bantuk in ralhrang ruangah mi ngiatnak an tuahmi cu khuaruahhar a si lo, asinain vawleicung minung million tam tuk nih kan zumhmi hna facebook, google le skype ti bantuk pawl nih a hmangtu an mipi cungah zumh lonak ding tiang a hung cangmi hi cu a mak ko, tiah Oslo university i prof. Gisle Hannemyr nih a chim.
Cu bantuk in atu hi thawng a puak mi nih facebook bantuk social media pawl tampi a von hninh hna lai. Zeitin an thlen te lai hngalh a si lo. Atu tiang ah cun Google le Apple nih cun a herh taktakmi lawng kan pek hna ti ah an chim rih. Cu bantuk a si tak a si ahcun hmailei ah izumh lonak tampi a um kho, vawleipi caah.
Mah hi ngiatthlainak hi Bush nih a rak ser tami a si i Obama nih a hun pehzulhmi a si. Anti-terorrist an ti i ralhrang pawl theih khawhnak ding ah PRISM timi an rak dirhmi a si. Mah cu nih NSA le FBI cu vawleicung i a lianbik internet/nettwork pawl ah luh le duhmi paoh zoh khawh ding in a onh.
USA chung a si lomi minung pawl ngiatnak an rak ti nain atu cu USA chung zong ngiat cang ding in phung an ser. USA nih mingiat in a a hmuhmi infornation vialte zong UK nih a rak cohlan ve, an i bawm an ipehtlaihnak a fek peng tinak a si.
National Security Agency timi hi 1952 ah an rak thawkmi a si nain kum 10 a rauh hnu lawng ah a um hi zaran nih rak hngalhmi a si. Cu lio i USA president a rak ttuanmi Harry Truman tang ah NSA cu an rak dirhmi a si an ral a simi communist ram pawl ngiat nak ding caah a rak si.
NSA i an hotu James Clapper nih cun mah hi cu a dik lo, USA ram chung cu kan i ngia lo i USA ram i a ummi ram pawl lawng kan ngiatmi hna a si, a ti.
The Guardian nih a chimning ah NSA nih hi internet lawng ah silo in phone ichawnh mi pawl zong an rak ngaih khawh dih. Mah cu nih a kan chimhmi cu kan him lo. Laimi cu chia ko vawleicung minung vialte nih zalonnak kan ngei kho ti lo. Cozah pakhat le pakhat kar izumh ti lonak a chuahpi cuahmah kho.
Barack Obama nih hi kong ah debate/biaalnak tuah ka duh a si. Cun "zakhat ah zakhat hi himnak na hmuh khawh lo bantuk in zakhat ah zakhat in mah lawng umnak (privacy) na hmu kho hlei lai lo." tiah a chimmi NRK nih a ttial chin.
- Ka tialmi pawl na duh si cun atang i caw-ngia hi rak ka click piak te. :)
Comments
Post a Comment