1.) Tu kum chung lawng ah journalist 17 an thah hna i Kawlram telin ramkip ah Journalist a za leng thong an thlaak hna. Journalist is nih a crime, laiholh cun journalist rian cu sualnak a si lo, nain journalist rian hi ṭih a nung tukmi a si.
2.) Human Rights a aupi i a rak dirkamh bikmi USA, UK le nitlak lei ram tampi ah Journalist zalennak a tlawmchin lengmang. Abik in USA nih hin journalist a rengh tuk. 2018 World Press Freedom Index nih fiangte in a langhter. A ruangbik cu nawlngeihnak (power) le phaisa (mirum) pawl, a dik loning in rianṭuanmi hna ruangah a si bik. Kawlram cu 137nak a si. A zalenbiknak cu Norway, cun Sweden le Netherlands an si.
Fake News Cu Zaitindah Kan Hrial Khawh Lai?
Journalist hi a herhmi le a biapi ngaimi a si ko. Journalism muru, nunphung le kalpimi pawl belte felfai tein zulh hi a biapi tuk. Nihin Laimi online thawngpang phun ṭialmi 90% cu journalism a upat lomi thawngthanhnak an si ti hi hngalh a herh. A tamdeuh cu thawngpang lehchin le ṭialchinmi an si tawn tikah biafang le a sining thlen, mi rel duh ding in thlah hi a tamdeuh i laknak website/a hram fiangte in a ṭial lomi an tam tuk.
A cunglei i kan chim bantuk in ṭih a nung tukmi rian a ṭuantu hna an um lio ah kan duh salam in kutdong rak hman hi a ṭha lo tukmi nunzia dawh lo a si. Press le Media zalennak a um a herh bantuk in a ṭuanvo le a nunphung zulh zong hi a herh ngaingai.
Media le journalist nih cun a dikmi thawngpang, a hmanmi thil le an thawngpang nih a phanhmi ram mipi caah a ṭhami hi an i hmaithlak. Cucaah Journalist le Editor nih ram le zatlangnun an remh, an thlen khawh ti a si. - Nihin cathiam le lungfim Laimi hna nih Online i ca kan ṭial tikah hin, a hleiin nihin kan thawngpang-website pawl nih zeibantuk tinhmi dah nan ngeih? Hi nan tuahmi nih hin zeidah a hlawknak um seh ti saduh nan thah? Pumpak hlawknak maw a si lai, miphun hrawktu rungrul dah a si lai? Kan miphun lungput a ṭhanchoter lai maw, a remh lai maw asiloah a ṭhami theihhngalhnak dah a pek hna lai?
Kan miphun ah Media lei Professional le Journalist ngaingai an um rih lo. A mikip nih ṭial cio le thlah cio a si. Lai holh a reltu hi kan tlawm tuk i miphun fa kan si caah hi SocialMedia i kan thlahmi thawngpang nih hin kan theih lo in thinlung ruahnak ah a kan hrawh cuahmah. - Aruang cu carel a thiammi an tlawmtuk. A ṭialtu lila zong caṭial le thawngpang ṭial a thiam lomi an tam tuk.
Tahchunnak ah: Nubu thlacamnak hmun pakhat ah "USA innrangpi a kaang tiah facebook ah an ttial le thlacam piak hna usih." tiah nutar pakhat nih thlacam a cah. An ka chimh i a si lo ee, ka ti len hna nain thlacam pei a cah cu an ti caah facebook cu ka zoh ṭhan i Movie chung ah White House a kanghnak kong kha a hmanthlak he an ṭialmi a si. Cucu thawngpang pakhat bantuk in careltu leemnak ah a ṭialmi a si caah ca a rel bal huaha lomi tarnu nih a tak ah a rak ruahmi a si. A dang pakhat cu hmanthlak kha an edit i milung laa ding in a kong aa pehtlai bak lomi an tar caah careltu pakhat nih a dang a chimh hna i an vaa i al ṭhan. Cu bantuk cu a tam tuk.
Relchih: Chin Cozah le Media Zalonnak
Thawngpang reltu hna zong ruah a herh. Mah hi caṭialtu hi hodah a si? A ṭialmi hi a si khomi a si maw? A dang nih teh an ṭial maw? tibantuk ruah chih lengmang a herh. Hmuhmi paoh rel le zumh ding a si lo. A bikin ca an ṭial tik, thawngpang an ṭial tikah hin a ṭialtu le an ṭialnak phu min a langhter ngam lomi cu rel ding a si lo. Zumh an tlak lo Fake News a si tinak a si.
Media le Journalist nih cun zumhtlak si hi biapi tuk ah an chiah. Cu a si lo ahcun innlak mi kong ceih le biaduh sawh bantuk lawng a si ko.
Laimi media rian ṭuannak ah professional phun aa ruatmi pawl hna an um ve. I zuam chin ko hna seh. Zumhtlak tein rian an ṭuan ahcun anmah lawng si loin kan miphun caah ṭhanchonak, fimnak, a dikmi khuaruahnak le lungput ṭha tampi a chuahter lai.
Comments
Post a Comment