Fale Lakpiak Zeitindah Kan Hrial Khawh Deuh Lai? Part II

>> a sau caah Part I le II in ka tthen i Part I cu KAHIN rel khawh a si.

Ngakchia le Chungkhar caah bawmhnak phun khat: 
Barnevernet nih a ruang pakhat khat ruangah fale an chuh hna tikah cozah kha taza va cuai a hau, ka fa ka pe tthan u, zeihmanh ka sual lo, va ti a si. Sihni an i hlan i cozah sihni he an i hmaitonh. - A taktak ti ahcun barneloven (ngakchia upadi) ning zong in ngakchia cu amah inn (nu le pa sin) te ah a tthanlianh ding hi a tthabik tiah ruah a si. Cucaah Barnevernet nih chungkhar caah a tthadeuh mi chungkhar si khawh nak ding ah bawmhnak a tuah (khawh).

Cu hna cu:

1. Chungkhar kha ruahnak cheuhnak (fale chawnhbiak, cawnpiak kong tbk.), lam hmuhsaknak
2. Nu le pa nih chawva an chei lo tikah ngakchia kha lentecelh siseh hawi sin tel khawh nakding caah chawva in bawmh
3. Barnehage (mocu) siseh inn zong ah bawmh khawhnak kawl piak i sianginn khar caan zong ah bawmtu chiah piak. 
4. A herh tik paoh ah chawnh khawhmi bawmtu/Støttekontakt
5. Mileng (hopaoh si kho, kommune le cozah lei in thlahmi?) tiang in bawmh a si. 

Mah zawn ahhin a biapimi cu Barnevernet he buai hnu, iton hnu lawng ah hi covo le bawmhnak hi hmuh a si lo timi kha a si. Mah vialte hi nan chungkhar ah buainak a um hlan le cozah he taza nan i cuai hlan in hmuh khawhmi covo an si. Mah pawl cu zeitindah a si ti ahcun tahchunnak in ka lak lai:

1. Kan nau pakhat cu sianginn kai a duh lo i a nu nih sianginn na kai awk a si, tiah a ban in a dawh i sianginn ah a chiah. A ttap mi ngakchia cu a saya te nih an hon hlawm i an zoh tikah a no tukmi a ban ah a nu tlaihnak kutneh aa hngal i mah ti cun «vold» timi pum cung fahnak pek a si caah Barnevernet le palek chawnh in an lak piak. - Mahhi rak hrial khawh a si i zeitindah kan hrial lai ti ahcun:
       @ Fale nih sianginn kai an duh lo tikah Kawlram bantuk in hnek in sianginn ah va chiah hna awk a si lo. Zeiruangahdah sianginn a kai duh lo, timi kha ngakchia hal hna awk a si. An chimh lo a si ahcun, nangmah lawng sianginn ah va kal law a saya te (kontakt lære) kha va chim hna. Sianginn ah a saya te an silo zongah siangngakchia dang nih an rak vuak khawh mi a si i, an rak komh duh lo ruangah a si kho timi hi ruatchih. A ttha ko, zei buainak hmanh sianginn ah a um lo, an in ti a si ahcun na fa a dam lo caah a si lai (dam lo timi cu pum lawng a si lo, thinlung le thluak zong a si kho.) caah nan siibawi (fast-lege) sin ah piah law a sining kha chim. Cu hnu ah a herh si cun barnepsykolog sinah kalpi (nan siibawi nih an bawmh khawh, na hal zong a herh kho men.). Mah ti na tuah a si ahcun na fa he buainak chuah ding a tlawm lai i na fa ca zong ah a himdeuhmi bawmhnak le zohkhenhnak a chuak lai.
       @ Na fale kong ah nan innchungkhar a biapibik nan si bantuk in a sianginn le a barnehage kha a si caah a saya te ton hi daithlang hlah. Na fa zeitluk indah na dawt timi le caan na pek i na siaherh timi an in hmuh a si cun na fa an dawt deuh ve hrim lai. Cun na fa zong ca a thiam ding a lam tamdeuh lai. A ruang cu na fa sining kha na va kal lengmang tikah tamdeuh an in chimh lai i bawmh a herhnak na theih tikah na fa cungah thinsaunak le theihthiamnak a um chinchin lai. 
2. Tafar hna pahnih cu an inn hmanh lawi lo in SFO an kainak ah Palek (barnevernet) nih an rak lak hna. Mah hna ttafar zong hi barnevernet nih an lak hna hlan thla khat hrawng cu sianginn/SFO kai an duh lo, i a pa rianttuannak ah zulh an duh deuh. Asinain, a nu le pa rianttuanmi an si i an duh nalo tein an va thlah tawn hna. A fim tukmi an si caah a silai, an thlah hna ahcun an kai ve tawn. - Asinain atu hi an nu le pa sinin an lak hna i barnevernet le a nu le pa cu zung ah an chuak lengmang. An chungkhar sining kan thei dih lo nain mah hi a cung i kan chimmi an saya te va ton lengmang le sianginn an kai duh lonak a ruang, sianginn ah zeidah nan tuah, zeidah a cang timi hal kan hman tawn lo caah a si bik. Kawlram mi cu fale vuak an hmang ti an theih tikah sianginn le SFO ah «Na nu le na pa nih an i vua maw?» tiah an rak hal khawh hna, an hal lengmang khawh hna. Aruang cu, nu le pa an ttih i an chim ngam lo ti phun in Barnevernet le hika lei saya te nih cun ngakchia himnak tiin an caah ruah piak a si caah a si, «sual kawl zong a lo». Laimi nih hika ah kan fale kan vua theng ti hna lo, barnevernet kan ttih caah tampi aa tel, i vuak lomi cu «a kan vuak ko» ti awk a ttha lo, nu le pa nih le dawt tuk kan si tikah saya te hmai khah lo in sianginn kai lo an duh deuh khomi a si. Cucaah ka fa sianginn kai cu ziah na duh lo? Zeidah a cang, saya mah nih an daw maw, mi dang he maw nai sik? Zeihmanh ttih hlah mu, keimah nih kan zulh lai tibantuk in fale kha an hnangam i thinphannak an ngeih lo ding in chawnh biak hi kan rak chambau tuk timi cu careltu nih phuhrung lo tein cohlan khawh a si ko. 

Barneloven i kum kong ah (§ 33) nih a chimmi cu ngakchia kha a kum a tamdeuh chin lengmang bantuk in duhsah tein amah tein biakhiahnak nawl a ngeih lai ti a si. Nu le pa a donghnak an chim hlan ah amah lung ummi te chimnak nawl a ngei lai. Kum 7 a si in a hmuh ve ning chimnak nawl a ngei (na duhmi thil color hruknak nawl le sianginn na kai duhnak tbk. Cu kum 7 na si in na chim khawh.). Upadi nih kum 12 na si in na ruahnak kha fekte in na dirpi khawh a ti i na nu le pa aa tthenmi an si cun na duhmi sinah um khawhnak nawl na ngei i zapi sinah siseh beiceih zung ah na kong a simi paoh na chimmi an in ngaih piak lai. Na upadeuh deuh i nangmah ruahning dirhhmun kha biakhiahnak nawl an ngeihmi a tam chinchin.

Cacawnnak kong ah (§32 nih a chimmi biapideuhmi):

1. Kum 15 na si cun nangmah tein na duhmi cawnnak (videregående ah fag nai thim khawh) le lam zulhnak nawl na ngei. Videregående na dih hnu in zeidah ka cawn lai ka peh lai timi nangmah tein biakhiahnak nawl na ngei. (Asinain, hi zawn ah a biapi tukmi cu na sianginn kainak kong ah na nu le pa cu ttha tein na chimh hna lai, na ruah hna lai. Na nu le pa lawng si loin nan sianginn ah ruahnak petu (rådgiver) siseh na ule an um cun anmah he tthate in nan i ceih hmasa ahcun a tthahnem tuk lai, «amah lung lawng a rak i rinhmi pakhat nih ruahnak an cheuhmi a si.») 
2. Biaknak/politikk le bu na duhmi paoh ah kum 15 na si cun nangmah tein chungtel sinak nawl na ngei. Chuah khawhnak nawl zong na ngei. Asinain cu bantuk bu/org. ah nai tel tikah a luh man maw, thlatin thawhmi maw, khualtlawnnak i a duhmi phaisa a tam a ding a si ahcun na nu le pa ttha tein na chimh hna lai (rian na ttuan rih lo.). Kum 16 na tlin in cun cu nangmah tein tuah khawhmi a hong tam chin lengmang lai, rian tlawmte te ttuan khawhnak zong a um.  

Nawlngeihnak a hong karh deuhdeuh tikah kum 18 tang cu ngakchia nan si rih ko nain nu le pa he i kalhnak a tampi kho. Cu tikah nawl na ngeihmi lawng na zoh a si ahcun nu le pa dirhmun in an tuah awk le an tuah khawhmi na dawnh khawh caah buainak a chuak kho i cucu nan chungkhar nih nan daihter (phisin) khawh lo ahcun lam naibik biaceihzung ah nan kal i nan bia an ceih a herh lai (Mah ti tuah tikah thil sual tlawmdeuh a chuah ding a fiang).

Fale chuh a tong cangmi nih cun atu ka chimmi vialte hi an ton caah an hngalh deuh lai. Hmailei ah Laimi chung in fale chuh kan ton ti lo nakding caah i remh le cawn khawh a si rih caah ruahnak le theihmi i cheuh cio bantuk in hi ca hi nan rel ahcun cucu caan pek a phu ko lai.
--------
- a dih.